________________
प्रमेयचन्द्रिका टीका श.८ उ.१ भू. ७ सूक्ष्मपृथ्वीकायस्वरूपनिरूपणम् १०१ णताः पुद्गलाः प्रज्ञप्ताः ते वर्णतः कालवर्णपरिणता अपि, नीलवर्णपरिणता अपि, लोहितवर्णपरिणता अपि, हारिद्रवर्णपरिणता अपि, शुक्लवर्णपरिणता अपि भवन्ति । एवं गन्धतो, रसतः, स्पर्शतः संस्थानतः, सूक्ष्मपृथिवीकायिक केन्द्रियप्रयोगपरिणतपुद्गलेषु यावन्तः प्रतिपादिता स्तावन्तो बादरपर्याप्तकापर्याप्तपृथिवीकायिकैकेन्द्रियप्रयोगपरिणतपुद्गलेषु अपि विज्ञेयाः, तथैव सूक्ष्मबादपर्याप्तकापर्याप्तकाकायिक-तेजाकायिक - वायुकायिक - वनस्पतिकायिकैकेन्द्रियप्रयोगपरिणतपुद्गलेष्वपि विज्ञेयाः । एवं द्वीन्द्रिय-त्रीन्द्रिय-चतुरिजानना चाहिये । यह कथन इसी तरहका कहांतक जानना चाहिये सो इसके लिये सूत्रकार कहते हैं कि 'जाव जे पज्जत्तसव्वसिद्ध अणुत्तरोववाइय जाव परिणया वि' यावत् जो बादरपृथिवीकायिक एकेन्द्रियके प्रयोगसे परिणत हुए पुद्गल कहे गये हैं वे वर्णसे कालेवर्णरूपमें भी परिणत हो जाते हैं, नीलेवर्णरूपमें भी परिणत हो जाते हैं, लोहितवर्णरूपमें भी परिणम जाते हैं, हारिद्रवर्णरूपमें भी परिणत होजाते हैं और शुक्लवर्णरूपमें भी परिणत हो जाते हैं। गंधसे, रससे, स्पर्शसे, संस्थानसे जितना कथन सूक्ष्मपृथिवीकायिक एकेन्द्रियपयोगपरिणत पुद्गलोंमें किया गया है उतना ही कथन बादरपर्याप्तक अपर्याप्तक पृथिवीकायिक एकेन्द्रियप्रयोगपरिणत पुद्गलोंमें भी वर्ण, गंध, रस आदिको लेकर करलेना चाहिये । और ऐसा ही सब कथन सूक्ष्मवादर पर्याप्तक और अपर्याप्तक अपकायिक, तेजस्कायिक, वायुकायिक एवं वनस्पतिकायिक एकेन्द्रिय प्रयोगपरिणत पुद्गलों में भी जानना चाहिये । इसी तरहका सब कथन बेइन्द्रिय, तेइन्द्रिय, सिद्ध अणुत्तरोववाइय जाव परिणया वि' नो पर्यात सायसिद्ध अनुत्तरी५पाति: વિમાનવાસી દે છે, ત્યાં સુધીના સમસ્ત છને વિષે પણ સમજવું. એટલે કે બાદર પર્યાપ્તક અને અપર્યાપ્તક પૃથ્વીકાયિક એકેન્દ્રિયપ્રયોગપરિણત પુદ્ગલે પણ વર્ણની અપેક્ષાએ કાળાવર્ણરૂપે પણ પરિણમે છે, નીલાવર્ણરૂપે પણ પરિણમે છે, લાલવર્ણરૂપે છે, પીળાવર્ણરૂપે પણ પરિણમે છે અને શુકલવર્ણરૂપે પણ પરિણમે છે. બાદરપૃથ્વીકાયિક એકેન્દ્રિય પુદગલેને ગંધ, રસ, સ્પર્શ અને સંસ્થાનની અપેક્ષાએ પરિણમન થવા વિષેનું સમસ્ત કથન સૂક્ષ્મપૃથ્વીકાયિક એકેન્દ્રિયપ્રયોગપરિણત પુદગલોના ગંધ, રસ, સ્પર્શ અને સંસ્થાનના પરિણુમનના કથન પ્રમાણે જ સમજવું. એ જ પ્રકારનું કથન માદર પર્યાપ્તક અને અપર્યાપ્તક અપ્રકાયિક, તેજ:કાયિક, વાયુકાયિક અને વનસ્પતિકાયિક એકેન્દ્રિય પ્રયોગપરિણત પુદગલે વિષે પણ સમજવું. એ જ પ્રકારનું સમસ્ત કથન
श्री. भगवती सूत्र :
