________________
प्रमेयचन्द्रिका टीका श.७ उ.७ सू.२ कामभोगनिरूपणम् ६११ भगवानाह-' गोयमा ! सव्वत्थोवा जीवा कामभोगी, नो कामी नो भोगी अणंतगुणा, भोगी अणंतगुणा' हे गौतम ! सर्व स्तोकाः जीवाः कामभोगिनो भवन्ति ते च चतुरिन्द्रियाः पञ्चेन्द्रियाश्च सन्ति, अतएव कामभोगिनः सर्वेभ्योऽल्पाः । अथ च नो कामिनो नो भोगिनश्च सिद्धाः प्रागुक्तेभ्यश्चतुरिन्द्रिय पञ्चेन्द्रियेभ्योऽनन्तगुणा भवन्ति । अथ च केवलं भोगिन एकद्वितीन्द्रियास्तेभ्यः सिद्धेभ्योऽनन्तगुणा भवन्ति, वनस्पतीनामनन्तगुणत्वात् ॥ मू. २ ॥
हैं ? इसके उत्तरमें प्रभु उनसे कहते हैं 'गोयमा' हे गौतम ! 'सव्वत्थोवा जीवा कामभोगी, नोकामी नोभागी, अणंतगुणा, भोगी अणंतगुणा' सबसे कमजीव तो कामभोगी हैं। जो जीव नोकामी और नोभोगी हैं वे इनकी अपेक्षा अनन्त गुने हैं । तथा जो भोगी जीव वे इनकी अपेक्षा भी अनन्त गुने हैं। सबसे कम कामभोगी जोव हैं ऐसा जो कहा गया है वह चौइन्द्रिय और पंचेन्द्रिय जीवोंको लेकर कहा गया है क्योंकि ये ही कामभोगी हैं। इनके अतिरिक्त जो सिद्धजीव हैं वे न कामी होते हैं और न भोगी होते हैं अतः वे नो कामी नो भोगी हैं ऐसे ये जीव चौइन्द्रिय और पंचेन्द्रियजीवोंकी अपेक्षा अनन्तगुणे हैं । तथा केवल जो भोगी ही हैं, वे एकेन्द्रिय दो इन्द्रिय और तेइन्द्रिय जीव हैं ये जीव सिद्धोंसे भी अनन्तगुणे होते हैं। क्योंकि एकेन्द्रिय वनस्पति कायिक जीवोंका प्रमाण अनन्तगुणा कहा गया है ॥ २ ॥
उत्तर- गोयमा । गौतम ! 'सव्वत्थोवा जीवा कामभोगी नो कामी नो भोगी अणंतगुणा, भोगी अणंतगुणा मा ७ सौथा ७i छ કામભેગી કરતાં ને કામી અને ને ભોગી છો અનંત ગણું છે, અને ભેગી જીવે તે ન કામી અને નો ભેગી કરતાં પણ અનંતગણું છે, કામલેગી વો સૌથી ઓછાં કહ્યું છે કારણ કે ચતુરિન્દ્રિ અને પંચેન્દ્રિય જી જ કામગી હોય છે. જે સિદ્ધજીવે હોય છે તે કામી પણ હોતા નથી અને ભગી પણ હોતા નથી. એવાં ને કામી અને ને ભેગી જીવોની સંખ્યા ચતુરિન્દ્રિય અને પંચેન્દ્રિય જીવો કરતાં અનંતગણું કહી છે, એકેન્દ્રિય, ક્રિીન્દ્રિય અને ત્રીન્દ્રિજીવો ભેગી હોય છે. એ સિદ્ધો કરતાં પણ અનંતગણા હોય છે, કારણ કે એકેન્દ્રિય વનસ્પતિકાયિક જીવોનું પ્રમાણ અનંતગણુ કહ્યું છે સારા
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૫
