________________
प्रमेयचन्किा टीका श.७ उ.७ स. २ कामभोगनिरूपणम् धर्मत्वेन मूर्त्तत्वात्। गौतमः पृच्छति-'सचित्ता भंते ! कामा, अचित्ता कामा ?' हे भदन्त ! कामाः किं सचित्ताः सन्ति ? अथवा कामाः अचित्ताः सन्ति ? भगवानाह-'गोयमा ! सचित्ता वि कामा, अचित्ता वि कामा' हे गौतम ! कामाः सज्ञिमाणिरूपापेक्षया सचित्ता अपि स्यु, अथ च ते कामाः शब्दद्रव्यापेक्षया असंज्ञिजीव शरीररूपापेक्षया च अचित्ता अपि स्युः । गौतमः पृच्छतिहोनेसे मूर्तिक हैं । मनोज्ञशब्द, मनोज्ञसंस्थान इनमें तो पुद्गलके चारों ही गुण पाये जाते हैं । वर्ण स्वयं पुद्गलका एक गुण है अतः गुणमें
और गुण रहते नहीं है इसलिये पुद्गलका गुण होनेके कारण वह कामरूप है ऐसा जानना चाहिये । अब गौतमस्वामी प्रभुसे ऐसा पूछते हैं कि 'सचित्ता भंते ! कामा अचित्ता कामा' हे भदन्त ! काम सचित्त हैं या काम अचित्त हैं ? उत्तरमें प्रभु उनसे कहते हैं कि 'गोयमा' हे गौतम ! 'सचित्ता वि कामा अचित्ता वि कामा' काम सचित्त भी हैं और अचित्त भी हैं। संज्ञी प्राणीके रूपकी अपेक्षा से सचित्त हैं तथा शब्द द्रव्यकी अपेक्षासे और असंज्ञीजीवके शरीरके रूपकी अपेक्षासे अचित्त भी हैं। तात्पर्य कहनेका यह है कि कामको विषयभूत संज्ञीजीवका मन करता है मनसे यहां पर भावमन लेना चाहिये । क्योंकि वही सचित्त है अतः जब ये संज्ञीजीवके मनके द्वारा विषयभूत होते हैं तब विषयमें अभेद मानकर यहां इन्हें सचित्त प्रकट किया गया है, और जब ये असंज्ञी. છે. વર્ણ પોતે જ પુક્કલના એક ગુણરૂપ છે. તેથી ગુણમાં બીજાં ગુણે રહેતા નથી. આહી તે વર્ણ પુઝલને એક ગુણ હોવાને કારણે કામરૂપ છે, એમ સમજવું હવે गौतम स्वामी मेव। प्रश्न पूछे छे 'सचित्ता भंते कामा, अचिता कामा !! 3 -1 ! म सथित छे, ४ाम भयित छ ?
उत्तर “ सचित्ता वि काम, अचित्ता वि कामा । गौतम ! म सथित પણ છે અને અચિત પણ છે સંસી પ્રાણીના રૂપની અપેક્ષાએ સચિત છે, અને શબ્દ દ્રવ્યની અપેક્ષાએ અને અસંસી છના હરીરના રૂપની અપેક્ષાએ અચિત્ત પણ છે. આ કથનને ભાવાર્થ આ પ્રમાણે છે સંજ્ઞી જીવનું મન કામને વિષય ભૂત કરે છે. “મન” પદથી અહીં ભાવમન ગ્રહણ કરવું જોઈએ, કારણ કે એજ સચિત્ત છે. તેથી જ્યારે તે સંજ્ઞી જીવના મન દ્વારા વિષયભૂત થાય છે. ત્યારે વિષય અને વિષયમાં અભેદ માની ને અહીં તેમને સચિત્ત પ્રકટ કરવામાં આવેલ છે. પણ જ્યારે તે (કામ) અસંજ્ઞા
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૫
