________________
५६२
भगवतीसूत्र रत्निप्रमाणमात्राः, षोडशविंशतिवर्ष परमायुषः, पुत्रनप्तपरिवारप्रणयबहुलाः, गङ्गासिन्धू महानद्यौ वैताढयं च पर्वतं निश्राय द्वासप्ततिः नियोगा क्षेत्राणि (बिलानि) बीजं बीजमात्रा: बिलवासिनो भविष्यन्ति ॥सू० ४॥
टीका-'तीसे गं भंते ! समाए भारहे वासे मणुयाणं केरिसए आगार भावपाडोयारे भविस्सइ ?' हे भदन्त ! तस्यां खलु अवसर्पिण्यां दुष्षमदुष्षमाया-बहुलोभा असुहदुक्खभागी ) बहुत क्रोध, बहुत मान, बहुत माया और बहुत लोभवाले ये होंगे । अशुभ दुःखभागी ये (ओसन्न धम्मसण्ण - सम्मत्तपरिभट्टा) प्रायः धर्मसंज्ञा और सम्यक्त्वसे भ्रष्ट रहेंगे। ( उक्कोसेणं रयणिप्पमाणमेत्ता सोलसवोसहवासपरमाउसो) उनके शरीरका प्रमाण उत्कृष्टसे एक हाथका होगा तथा इनकी आयु उत्कृष्टरूप में सोलहवरसकी और बीस बरसकी होगी । (पुत्त नत्तु परियालपणेयबहुला) पुत्र पोत्र आदि परिवारमें इनकी मोहममता बहुत अधिक होगी । (गंगासिंधुओ महानईओ वेयवड्ढ च पव्वयं निस्साए बावत्तरि निओदा बीयं बीयमेत्ता बिलवासिओ भविस्संति) गंगा, सिन्धु इन दो महानदियों को एवं वैताढ्य पर्वतको आश्रित करके बीज के जैसे बीजमात्र ऐसे बिल निवासी होंगे। ___टीकार्थ-सूत्रकारने इस सूत्रद्वारा भावि भरतक्षेत्रीय मनुष्यकी
अवस्थाका वर्णन किया है । इसमें गौतमने प्रभुसे ऐसा पूछा है તેઓ બહુજ ધ, માન, માયા એને લેભવાળા હશે અશુભદુઃખભાગી એવાંતે કાળના મનુષ્ય ( ओसन्नधम्मसण्णसम्मत्तरिपरिभट्टा ) सामान्यत; सज्ञा भने सन्मत्वथा सहित २३श. ( उक्कोसेण रयणिपमाणमेत्ता सोलसवीसइवासपरमाउसो ) તેમના શરીરનું ઉત્કૃષ્ટ પ્રમાણે એક હાથનું હશે અને તેમનું ઉત્કૃષ્ટ (અધિકમાં અધિક) मायुष्य १६थी२० वर्षनु श (पुत्त नत्तु परियालपणयबहुला ) પુત્ર, પૌત્ર આદિ પરિવાર પ્રત્યે તેને મેહ અને મમતા ઘણું અધિક પ્રમાણમાં હશે. (गगा सिंधुओ महानईओ वेयड्ढे च पव्यय' निस्साए बावत्तरि निओदा बीय बीयमेत्ता बिलवासिओ भविस्सति) , सिधु मा मे भानही माना तथा વૈતાઢય પર્વતનો આશ્રય લઈને તેમના ૭૨ નિગદ બિલ નિવાસ્થાન હશે તે બિલરૂપ નિવાસસ્થાનમાં જ તેઓ રહેશે બીજાના જેવાં બીજ માત્ર (બીજ પ્રમાણુ) એટલે કે અ૯પ કદવાળા તે બિલવાસીઓ હશે.
ટીર્થિ–આ અવસર્પિણીના દુઃષમદુઃષમાં કાળમાં ભારતક્ષેત્રના મનુષ્યની હાલત કેવી હશે તેનું સૂત્રકારે આ સૂત્રમાં પ્રતિવાદન કર્યું છે
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૫
