________________
४७२
भगवतीसूत्रे
माह - 'नेरइयाणं भंते ! जं वेदेंसु तं निजरेंसु ?' गौतमः पृच्छति - हे भदन्त ! नैरयिकाः खलु यद् अवेदयन् तदेव निरजरयन, यदेव वा निरजरयन तदेव अवेदयन् ? भगवानाह - ' एवं नेरइया वि, एवं जाव वैमाणिया' हे गौतम ! एवं समुच्चयजीववदेव नैरयिका अपि यदेव अवेदयन न तदेव निरजरयन्, यदेव वा निरजरयन न तदेव अवेदयन् । एवं नैरयिकवदेव यावत- वैमानिकाः, भवनपतिमारभ्य वैमानिकपर्यन्तं विज्ञेयम् । अथ वर्तमान वेदनादिकालमाश्रित्य करते हैं इसमें गौतमने प्रभुसे ऐसा पूछा है कि 'नेरइयाणं भंते ! जं वेदेंसु तं निज्जरेंसु' हे भदन्त ! नैरयिकजीवोंने जिसकर्मका वेदन किया है क्या उसीकर्मकी उन्होंने निर्जरा की है या जिस कर्मकी उन्होंने निर्जराकी है उसी कर्मका उन्होंने वेदन किया है ? इसके उत्तर में प्रभु उनसे कहते हैं कि 'एवं नेरइया वि एवं जाव वेमाणिया हे गौतम । समुच्चयजीवकी तरहसे ही नैरयिकोंके विषयमें भी वेदना और निर्जरा संबंधी कथन पूर्वकाल की अपेक्षासे जानना चाहिये जिस कर्मका उन्होंने वेदन किया है उसी कर्मकी उन्होंने निर्जरा नहीं की है और जिसकर्मकी उन्होंने निर्जरा की है उसका उन्होंने वेदन नहीं किया है इसलिये वेदना कर्मरूप है और निर्जरा नोकर्मरूप है । इसो नैरयिकके कथन की तरहसे ही यावत् भवनपति से लेकर वैमानिक पर्यन्त चौवीस दण्डकोंमें भी कथन जानना चाहिये । अब गौतम वर्तमान वेदनादिक कालको आश्रित करके प्रभुसे ऐसा प्रश्न करते
ગૌતમ સ્વામીને પ્રશ્ન- 'नेरइयाणं भंते! ज' वेदेसु तं निज्जरें सु ' હે ભદન્ત ! ભૂતકાળમાં નારક જીવોએ જે કર્માંનું વેદન કર્યું. હાય છે, એ જ કની શુ તેમણે નિરા કરી હોય છે ? અથવા જે કર્મીની તેમણે નિરા કરી હોય છે, એ જ उर्भानुं शुं तेभो वेहन उयु होय छे ? महावीर अभु म्हे छे- 'एवं नेरइया वि, एवं जाव वैमाणिया' हे गौतम! समुय्यम लवना मेवुन उथन नारोना विषयभां પણ ભૂતકાળની વેદના અને નિજ રાની અપેક્ષાએ સમજવું-જેમકે જે ક્રમનું તેમણે વેદન ક" છે, એ જ ક્રર્મોની તેમણે નિરા કરી નથી, અને જે કર્માંની તેમણે નિરા કરી છે. તે કમનું તેમણે વેદન કર્યું" નથી. તેથી જ વેદના કર્માંરૂપ છે અને નિશ નાક રૂપ છે. નારકાના જેવું જ કથન ભવનપતિથી લઈને વૈમાનિક પન્તના બાકીનાં દડકામાં પણ સમજવું.
હવે ગૌતમ સ્વામી વમાનકાલિક વેદના અને નિરાને અનુલક્ષીને મહાવીર
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : પ
