________________
४२४
भगवती सूत्रे
सत्वम् । वनस्पतेराहारकरणवक्तव्यताप्रश्नः, मूलकन्द स्कन्धादि बीजान्तानां दशानामपि उत्तरोत्तरस्य पूर्वपूर्वेण सह सम्बन्धात्, मूलस्य च पृथिवीकायिकेन सह सम्बन्धात् वनस्पतेरपि आहारनिष्पत्तिः, अनन्तजीववनस्पतेराहारश्च पूर्ववदेव अवसेयः । ततः कृष्णलेश्यो नैरयिकः अल्पकर्मवान् नीललेइयो नैरयिकश्च महाकर्मवान् संभवति ? स्थित्यपेक्षया तदुभयसंभवात् । एवं नीललेइया जीवः अल्पकर्मवान्, कापोतलेश्यश्च महाकर्मवान् स्यात् ? तत्रापि स्थित्यपेक्षया तदुभयसंभवात् । ततो वेदना किं निर्जरा, निर्जरा वा किं वेदना भवति ? इति प्रश्नः । नेत्युत्तरम् उभयोर्भिन्नस्वरूपत्वात् । एवं
3
अपने २ जीवसे व्याप्त रहते हैं अतः वनस्पति किस तरहसे आहार करता है ऐसा प्रश्न, इसका उत्तर ऐसा है कि मूल, कन्द, स्कन्ध यावत् बीजतक के जितने अपने२ जीव है वे आपसमें एक दूसरे के साथ अर्थात् उत्तरोत्तरके जीवका पूर्व पूर्वके जीवके साथ संबंध है तथा मूलका पृथिवीकायिकके साथ संबंध है इससे वनस्पति के भी आहारकी निष्पत्ति हो जाती है । अनन्तकायवाली वनस्पतिका आहार भी इसी तरहसे जानना चाहिये । प्र. कृष्णलेशयवाला नारकजीव, अल्पकर्मवाला और नीललेश्यावाला नारकजीव महाकर्मवाला क्या हो सकता है ? उ. स्थितिकी अपेक्षासे ये दोनों बातें हो सकती हैं । प्र. इसी तरहसे क्या नीललेश्यावाला जीव अल्पकर्मवाला और कापोतलेइयावाला जीव महाकर्मवाला हो सकता है ? उ. स्थितिकी अपेक्षासे ये भी दोनों बातें बन सकती है । प्र. जो वेदना है वह निर्जरा है या जो निर्जरा है वह वेदना है ? उ. ऐसा ખીજ પાતપેાતાના જીવથી વ્યાપ્ત રહે છે, તે વનસ્પતિ કઇ રીતે આહાર કરે છે? ઉત્તર- મૂળથી લઈને ખીજ પન્તના અંગેામાંના પ્રત્યેક અગના જેટલા પોતપોતાના જીવ હાય છે તેઓ ઉત્તરાત્તર એકબીજાની સાથે સંબધવાળા છે, એટલે કે ઉત્તરોત્તરના જીવના પૂર્વ પૂ'ના જીવ સાથે સંબંધ હાય છે, તથા મૂળના પૃથ્વીકાયિક ની સાથે સબંધ હાય છે, તેથી વનસ્પતિના આહારની નિષ્પત્તિ (નિર્માણુ) થઈ જાય છે. અનંત કાયવાળી વનસ્પતિના આહાર પણ એજ પ્રમાણે સમજવા.
પ્રશ્ન- યુ કૃષ્ણલેશ્યાવાળા નારક જીવ અલ્પ ક`વાળા અને નીલ લેશ્યાવાળે નારક છત્ર મહા ક`વાળા હાઇ શકે છે? ઉત્તર- સ્થિતિની અપેક્ષાએ તે બન્ને વાત સભવી શકે છે. પ્રશ્ન- જે વેદના છે તે નિરા છે, કે જે નિર્જરા છે તે વૈદ્યના છે?
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : પ
