________________
अथ तृतीयोदेशकः प्रारभ्यते
सप्तमशतके तुतीयोद्देशकस्य संक्षिप्तविषयविवरणम् वनस्पतिकायः कदा अल्पाहारी कदा च महाऽऽहारी भवति ? ग्रीष्मे ऋतौ सर्वापेक्षया अल्पाहारी भवति, भाइवर्षाचेति ऋतुद्वयेसर्वापेक्षया महाहारी भवति । ग्रीष्मे सर्वाल्पा-हारत्वे कथं पुष्पितत्वं फलितत्वं चाधिकं भवति ? सनाधिकानाम् उष्णयोनिकानां जीवानां वनस्पतिकायिकतया उपचयापचयोत्पत्यादिकमेव तत्र हेतुः । मूल कन्द-स्कन्ध शाखात्वा-पत्र प्रवाल पुष्प-फल-बीजानां स्वस्वजीक्व्या
सप्तमशतकका तृतीय उद्देशकप्रारंभ सप्तम शतक के इस तृतीय उद्देशक में जो विषय वार्णत हुआ है उसका संक्षिप्त वर्णन इस प्रकार से है___वनस्पतिकाय कब अल्पाहारी होता है और कब महाऽऽहारी होता है ? ऐसा प्रश्न । वनस्पतिकाय ग्रीष्मऋतुमें सर्वकी अपेक्षासे अल्पाहारी होता है तथा वर्षाऋतुमें सर्वकी अपेक्षासे महाऽऽहारी होता है । ऐसा उत्तर । प्र. ग्रीष्मऋतुमें यदि वनस्पतिकाय सर्वापेक्ष अल्प आहारवाला होता है तो फिर उसमें अधिकरूपमें पुष्पोंका आना फलोंका लगना कैसे होता है ? उ. ग्रीष्मऋतुमें सबसे अधिक उष्णयोनिवाले जीवोंका वनस्पतिकायरूपसे उत्पन्न होना, उनका उसरूपमें विशेषरूपसे उपचय आदि होना इसमें कारण है । मूल, कन्द' स्कन्ध, शाखा, छाल, पत्र' प्रवाल-कोंपल, पुष्प, फल एवं चीज ये सब
સાતમા શતકના ત્રીજો ઉદેશકને પ્રારંભઆ ઉદેશકમાં જે વિષયનું પ્રતિપાદન કરવામાં આવ્યું છે તેને સંક્ષિપ્ત પરિચય નીચે પ્રમાણે સમજવો.
પ્રશ્ન- વનસ્પતિકાય કયારે અલ્પાહારી હોય છે અને કયારે મહાઆહારી હોય છે?
ઉત્તર- તે બીજી બધી ઋતુઓ કરતાં ગ્રીષ્મગતુમાં અલ્પાહારી હોય છે અને વર્ષાઋતુમાં મહાઆહારી હોય છે. પ્રશ્ન- જે વનસ્પતિકાય ગ્રીષ્મઋતુમાં બીજી બધી ઋતુઓ કરતાં અલ્પાહારી હોય છે, તે એ જ ઋતુમાં વનસ્પતિને અધિક ફળ અને ફૂલો કેમ આવે છે ? ઉત્તર- ગ્રીષ્મઋતુમાં સૌથી અધિક ઉષણ નિવાળા છ વનસ્પતિકાયરૂપે ઉત્પન્ન થાય છે અને તેમને તે પર્યાયમાં વિશેષરૂપે ઉપચય આદિ થાય છે. તે કારણે એવું બને છે.
प्रभ- भूग, ४-६, २४-ध, शामा, ७, पान, प्रवास (ain) a, ५॥ भने.
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૫
