________________
ममेयचन्द्रिका टीका. श.७. उ.२ सू.२ प्रत्याख्यानस्वरूपनिरूपणम् ३७९ प्रत्याख्यानं सप्तविध प्रज्ञप्तम्, 'तं जहा'-तद्यथा-तदिदम्- 'दिसिव्वयं १, उवमोग-परिभोगपरिमाणं २, अण्णत्थ दंडवेरमणं ३, सामाइयं ४, देसावगासियं ५, पोसहोवचासो ६, अतिहिसंविभागो ७, अपच्छिममारणंतिय-संलेहणा झूसणाऽऽराहणंया' दिग्वतम् १, उपभोगपरिमाणवतम् २, अनर्थदण्डविरमणव्रतम ३, कहते हैं 'गोयमा' है गौतम! 'सत्तविहे पण्णते' सात प्रकार का कहा गया है। 'तं जहा' वे उसके सात प्रकार ऐसे है-'दिसिव्ययं उपभोग परिभोग परिमाणं, अण्णत्थ दंडवेरमणं, सामाइयं, देसावकासिय, पेासहोक्वासा, अतिहिसंविभागो, अपच्चिाममारणंतियसंलेहणा असणा राहणया, दिग्वत मर्यादा बांधकर दिशाओ में आने जाने का जीवनपर्यन्त नियम करना इसका नाम दिग्नत है। उपभोगपरिभोगपरिमाण-और उपभोग की वस्तुओं का परिमाण करना इसका नाम उपभोग परिभोग परिमाणवत है । एकबार जो भोगने म आता है उसका नाम भोग और जो बार २ भोगने में आता है वह उपभोग है। जिन कामों के करने में व्यर्थ ही पापो का बंध होता है वह अनर्थ दण्ड है इस अनर्थ दण्ड से विरत होने का नाम अनथे दण्डव्रत है। कालका अभिग्रह लेकर अर्थात् अमुक समयतक सावध प्रवृत्ति का त्याग करके धर्म प्रवृत्ति में स्थिर होने का अभ्यास करना इसका नाम सामायिक है। सर्वदा के लिये दीक्षा का परिमाण निश्चित
उत्तर- 'गोयमा !' गौतम ! 'सत्तविहे पण्णत-तंजहा' हेात्तरशुए પ્રત્યાખ્યાનના નીચે પ્રમાણે સાત પ્રકાર કહ્યા છે–
'दिसिव्वयं, उवभोगपरिभोगपरिमाणं, अण्णत्थदंडवेरमणं, सामाइय, देसावकासियं, पोसहोववासो, अतिहिसं विभागो, अपच्चिममारणंतियसंलेहणा झुसणाऽऽराहणया' (१) हिनत-हिशासामा म१२०४१२ ४२वानी पन५-तनी भयहि બાંધવી. આ પ્રકારના વ્રતને દિગવ્રત' કહે છે. (૨) ઉપભોગ પરિભેગ પરિમાણુભગ અને ઉપભેગની વસ્તુઓનું પ્રમાણ નક્કી કરવું. નક્કી કરેલા પ્રમાણે કરતાં અધિક વસ્તુને ઉપયોગ ન કરે, એવા વ્રતને “ઉપગ પરિભેગ પરિમાણ વ્રત કહે છે. (એકવાર ભેગવવું એટલે ભેગ અને વારંવાર ભેગવવું એટલે ઉપભેગ, એવો અર્થ સમજવો) (૩) જે કામ કરવાથી વ્યર્થ જ પાપને બંધ થાય છે, એવાં કામને અનર્થદંડ કહે છે. આ અનર્થદંડથી નિવૃત્ત થવું તેનું નામ જ “અનર્થદંડ વત” છે. (૪) કાળને અભિગ્રહ લઈને એટલે કે અમુક સમય સુધી સાવધ પ્રવૃત્તિનો ત્યાગ કરીને ધાર્મિક પ્રવૃત્તિમાં સ્થિર થવાનો અભ્યાસ કરી તેનું નામ “સામાયિક વ્રત” છે. (૫) હંમેશને
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૫
