________________
३७८
भगवतीमूने उक्तञ्च "अंगुठ-मुहिगंठी-घरसे उस्सास-थिबुग-जोइक्खे ।
भणिय सकेयमेयं, धीरेहिं अणतणाणीहिं" ॥१॥ छाया- अङ्गुष्ठ-मुष्टि-ग्रन्थि-गृह-स्वेदोच्छासस्तियुक-ज्योतिष्कान (आश्रित्य)
भणितं सङ्केतमेतद् धीरैरनन्तज्ञानिभिः १॥ इति नवमो भेदः
अद्धाकम्-अद्धा कालः,तद्युक्तम्-अद्धाकं तपः नमस्कारपौरुष्यादिदश विधकालपरिमाणपूर्वकं कृतं तपः अद्धाकं तप उच्यते । उक्तंच- "अद्धापच्चक्खाणं, जं तं कालप्पमाणछेएणं ।
पुरिमद्ध-पोरसीहि, मुहुत्त-मासद्ध-मासेहि" ॥१॥ छाया- अद्धापत्याख्यानं यत्तत्कालप्रमाणच्छेदेन ।
पुरिमार्द्ध-पौरुषीभि, मुहूर्त-मासार्द्ध मासः” ॥१॥ इति दशमो भेदः
एवं रीत्या प्रत्याख्यानं सर्वोत्तरगुणे प्रत्याख्यानं दशविधं भणितंकथितम् ॥
अथ-देशोत्तरगुणपत्याख्यानभेदं गौतमः पृच्छति-'देमुत्तरगुणपच्चक्खाणे णं भंते ! कइविहे पण्णत्ने ?' हे भदन्त ! देशोत्सरगुणप्रत्याख्यानं खलु कतिविधं प्रज्ञप्तम् ? भगवानाह-'गोयमा ! सत्तविहे पण्णत्ते' हे गौतम! देशोत्तरगुण
अङ्गुष्ठ मुष्टयादि सङ्केतपूर्वक जो तप करने में आता है वह तप सङ्केततप कहा गया है। कहा भी है- 'अंगुठ्ठ मुट्ठ गंठी' इत्यादि
_अद्धा नाम काल का है, इस काल से युक्त जो तप किया जाता है वह अद्धाकतप है। तात्पर्य यह है कि नमस्कार, पौरुषी आदिक जो तप हैं वे दशविध काल के परिमाणपूर्वक किये जाते हैं इसलिये ये अद्धाकतप हैं। कहा भी है-'अद्धा पचक्खाणं इत्यादि
.. यहां दशवां भेद है इस तरह से दश प्रकार का यह सर्वोत्तरगुणप्रत्याख्यान कहा गया है।
अब गौतम स्वामी प्रभु से देशोत्तरगुणप्रत्याख्यान के भेदों को पूछते हैं-'देसुत्तरगुणपच्चक्खाणे णं भंते ! कइविहे पण्णत्ते' हे भदन्त ! देशोत्तरगुणप्रत्याख्यान कितने प्रकार का कहा गया है? उत्तर में प्रभु કળથી કત જે તપ કરવામાં આવે છે તેને “અદ્ધા તપ કહે છે. આ કથનનું તાત્પર્ય એ છે નમસ્કાર, પૌરુષી (પારસી), આદિક જે તપ છે તેમનું અનુષ્ઠાન દેશવિધકાળના પરિણામપૂર્વક કરવામાં આવે છે, તે કારણે એવા તપને “અદ્ધાક તપ કહે છે. | સર્વોત્તર ગુણુપ્રત્યાખ્યાનના ૧૦ ભેદ અને તેમનું સ્પષ્ટીકરણ કરીને સૂત્રકાર પ્રત્યાખ્યાનના બીજા ભેદનું નિરૂપણ કરે છે
गौतम स्वामीना प्रश्न- 'देसुत्तरगुणपच्चवखाणेणं भंते ! कइबिहे पण्णते?' હે ભદન્ત ! દેત્તર ગુણપ્રત્યાખ્યાનના કેટલા પ્રકાર કહ્યા છે?
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૫
