________________
३६०
-
भगवतीसूत्रे प्रत्याख्यातत्वं वक्तुमाह-'जस्स णं सव्वपाणेहि, जाव-सव्वसत्तेहिं पञ्चक्खायमिति वयमाणस्स एवं अभिसमण्णागयं भवइ' किन्तु हे गौतम । यस्य खलु सर्वप्राणेषु यावत्-सर्वभूतेषु, सर्वजीवेषु, सर्वसत्वेषु प्रत्याख्यातं प्राणाति पातस्य प्रत्याख्यानं मया कृतमिति वदतः श्रमणादेः एवं वक्ष्यमाणमकारेण अभिसमन्वागतं सम्यकूतया अवगतं भवति ज्ञातं भवेत्, यत्-'इमे जीवा, इमे जीवाजीवादिकके विशेषज्ञानसे युक्त है तो वह अपनेकृत प्रत्याख्यानका सम्यक्रूरूपमें यथावत् पालनकरता है तभी जाकर वह वर्तमान कालिक सर्वसावधानुष्ठानरूप असंयत दशासे निवृत्त हो सकता है एवं अतीतकालमें हुए पापोंसे जुगुप्सापूर्वक, एवं भविष्यत् कालमें पाप न बने इस तरहके विचारसे उनसे संवरपूर्वक वह विरत उपरत हो सकता है और जब वह इस प्रकारकी स्थितिवाला बन जाता है तब उसके पापकर्म वर्तमान कालमें स्थितिबंध और अनुभागबंधकी हीनतावाले बन जानेके कारण नाशित, तथा पूर्वकृत अतिचारोंकी उसके द्वारा निन्दा होते रहनेके कारण और भविष्यत्कालमें उनके नहीं करनेके कारण प्रत्याख्यात होजाते हैं। इस तरह ऐसा जीव संयत विरत और प्रतिहत प्रत्याख्यात पापकर्मा होता है। इससे भिन्नजीव ऐसा नहीं होता है। इसी बातको सूत्रकारने 'जस्स णं सव्वपाणेहिं जाव सव्वसत्तेहि पञ्चक्खायमिति वयमाणस्स एवं अभिसमण्णागयं भवइ' इससूत्रांशपद द्वारा व्यक्त किया है वे कहते हैं कि हे गौतम ! सर्वप्राणोंमें, તે તે પોતે કરેલા પ્રત્યાખ્યાનનું સમ્યફ રીતે પાલન કરે છે, ત્યારે જ તે વર્તમાનકાલિક સાવદ્યાનુષ્ઠાનરૂપ અસયત દશાથી નિવૃત્ત થઈ શકે છે, અને ભૂતકાળમાં કરેલાં પાપથી જુગુપ્સાપૂર્વક, અને ભવિષ્યમાં પાપ ન થાય એ રીતે વિચાર કરીને, તે પાપોથી તે સંવરપૂર્વક વિરત– થઈ શકે છે, અને જ્યારે તે આ પ્રકારની સ્થિતિવાળે બને છે, ત્યારે તેનાં પાપકર્મ વર્તમાનકાળમાં સ્થિતિબંધ અને અનુભાગબંધની હીનતાવાળા બની જવાને કારણે નાશિત, તથા પૂર્વકૃત અતિચારોની તેના દ્વારા નિદા થતી રહેતી હેવાને કારણે અને ભવિષ્યકાળમાં એવાં પાપકર્મ નહીં કરવાને કારણે પ્રત્યાખ્યાનરૂપ બની જાય છે. આ રીતે એવો જીવ સંયત, વિરત અને પ્રતિહત પ્રત્યાખ્યાત પાપકર્મા થાય છે, પણ એ સિવાયના જીવ એવા હોતા નથી. એ જ વાત સૂત્રકારે નીચેના सुनin A२प्र४२ ४२॥ -'जस्स णं सब पाणेहिं जाव सव्वसत्तेहिं पच्चक्खायमिति चयमाणस्स एवं अभिसमण्णागयं भवई' गौतम ! २ श्रभाति ।
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૫
