________________
१७८
भगवतीमृगे
पुद्गलान् पर्यादायव परिणमयति, न अपर्यादाय परिणमयति, तत्र गन्ध विषये सुरभिदुरभिस्वरूपगन्धद्वयस्य सुगन्धपुद्गलं दुर्गन्धपुद्गलतया, दुर्गन्धपुद्गलं वा सुगन्धपुद्गलतया परिणमयति' इत्येकविध एव आलापको बोध्यः, रसविषये तु तिक्त-कटु-- कषाया--म्ल- मधुरभेदेन रसानां पञ्चविधत्वात् दशद्विकसम्मेलनात् दश आलापका भवन्ति, तथाहि तिक्त पुद्गलस्य कटुपुद्गलतया, कषायपुद्गलतया, अम्लपुद्गलतया, मधुरपुद्गलतया परिमनात चत्वारो भेदाः, कटुपुद्गलस्य कषायपुद्गलतया, अम्लपुद्गलतया, मधुरपुद्गलतया परिणमनात् त्रयो भेदाः, कषायपुद्गलस्य अम्लपुद्गलतया, मधुरपुद्गलतया परिणमनात् द्वौ भेदौ, अम्लपुद्गलस्य मधुरपुद्गलत्या परिमनात् एकः इति सर्वसम्मेलनेन दश आलापकाः संजाताः स्पर्शविषये तु देवो बाह्यान पुद्गलान् पर्यादाय कर्कश स्पर्शपुद्गलं मृदुकस्पर्शपुद्गल तया परिणमयति इत्यग्रेणान्वयः ' एवं दो दो गरुयलहुय सीयउसिणणिद्ध लुक्ख' को कषायरस के रूप में, आम्लरस के रूप में, मधुररस के रूप में परिणमाना, कषायरस को आम्लरस के रूप में, मधुररस के रूप में परिणमाना, आम्लरस को मधुररस के रूप में परिणमाना 'एवं दो दो गरु' इत्यादि । आठस्पर्श के चार विकल्परूप आलापक इस प्रकार से हैं - गुरु स्पर्श क लघुस्पर्श रूप से परिणमाना, शीतस्पर्श का उष्णस्पर्श से परिणमाना, स्निग्धस्पर्श को रूक्षरूप से परिणमाना, कर्कशस्पर्श को कोमलरूप से परिणमाना, अथवा लघु को गुरु स्पर्शरूप से, उष्णस्पर्श को शीतस्पर्शरूप से, रूक्ष स्पर्श को स्निग्धस्पर्श रूप से, कोमल को कर्कश स्पर्श रूप से परिणमाना- इस तरह कर्कश, मृदु, गुरु लघु, शीत, उष्ण, स्निग्ध और रूक्ष के भेद से स्पर्श છે અને (૪) તિકત રસને મધુર રસ રૂપે પરિણુમાવે છે, (૫) કડવા રસને કષાયરસ રૂપે, (૬) કડવા રસને ખાટા રસ રૂપે, અને (૭) કડવા રસને મધુર રસરૂપે પરિણમાવે છે. (૮) કષાય રસને ખાટા રસ રૂપે, (૯) કષાય રસને મધુર રસરૂપે પરિશુમાવે છે अने (१०) जाटा रसने मधुर रसइये परिणुभावे छे. ' एवं दो दो गरुय ઇત્યાદિ ? આઠ સ્પર્શેના ચાર વિકલ્પરૂપ આલાપક આ પ્રમાણે છે– (૧) ગુરુ સ્પર્શને લઘુ સ્પ રૂપે પરિણમાવવા, (૨) શીત સ્પર્શને ઉષ્ણ સ્પરૂપે પરિણમાવવા, (૩) સ્નિગ્ધ સ્પર્શ ને રૂક્ષ રપ રૂપે પરિણુમાવવા અને (૪) કર્કશ સ્પર્ધાના કામલ સ્પરૂપે પરિણુમાવવા અથવા લઘુને ગુરુ સ્પ'રૂપે, ઉષ્ણુને શીત સ્પરૂપે, રૂક્ષને સ્નિગ્ધ સ્પરૂપે અને કામળ સ્પર્શીને કર્કશ (કઠાર, કહેણુ) સ્પર્શ'રૂપે પરિણમાવવા. આ રીતે श, भृहु, गुरु, बधु, शीत, उष्ट्य, स्निग्ध अमे इक्षना लेथी स्पर्शना भाई प्रहार
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : પ
