________________
१२२
भगवतीसूत्रे निषिक्तं निषेकमाप्त यद् आयुः तद् जातिनामनिधत्तायुः, निषेकश्च कर्मपुद्गलानां पतिसमयमनुभवनाथ रचनाविशेषः ? 'गतिनामनिहत्ताउए' गति नामनिधत्तायुः, गतिः नारकतिर्यगमनुष्यदेवरूपा चतुर्विधा, सा एव नाम, तच नामकर्मणः पूर्ववत् उत्तरप्रकृतिविशेषः, जीवपरिणतिर्वा तेन सह निधनम् आयुः, गतिनामनिधत्तायुः, २ 'ठिइनामनिहत्ताउए' स्थितिनामनिधत्तायुः, स्थितिः-जीवेन आयुःकर्मणा वा विशिष्यामुकविवक्षितभवे यत् स्थातव्यम्, सा एवं नाम नमनं परिणमनं नाम परिणामो धर्मविशेषः स्थितिनाम तत्सहितं निधत्तं यद् आयुर्दलिकरूपं तत् स्थितिनामनिधत्तायुः, अथवा इसके साथ निधत्त-निषेकको प्राप्त जो आयु है वह जातिनाम निधत्तायु है । प्रतिसमये अनुभव करनेके लिये कर्मपुद्गलों की जो रचना होती है उसका नाम निषेक है। दूसरा 'गतिनामनिहत्ताउए' गतिनामनिधत्तायु-नारक, तिर्यक, मनुष्य और देव इस तरह से गतिचार प्रकारकी है, सो गति ऐसा जो नाम है वह गतिनाम है यहगतिनाम भी नामकर्मकी उत्तरप्रकृतियों मेंसे एक प्रकृति है । अथवा जीवकी परिणतिरूप यह जातिनाम है इसके साथ निषेकको प्राप्त जो आयु है वह गतिनामनिधत्तायु है । 'ठिइनामनिहत्ताउए' जीवका जिस कर्मके उदयमें अमुक समयतक विवक्षित भवमें रहना होता है अथवा कर्मका जो अमुक समयतक जीवके साथ रहना होता है वह आयु है । इस स्थितिरूप जो परिणाम धर्मविशेष है वह स्थितनाम है। इस स्थितनाम सहित निधत्त जो आयुर्दलिक સાથે નિધત્ત-નિક પામેલું-જે આયુ છે તેને “ જાતિનામ નિધત્તાયું કહે છે. પ્રતિસમયે અનુભવ કરવાને માટે કર્મમુદ્રની જે રચના થાય છે તેનું નામ “નિષેક” છે. (૨)
शतिनामनिहत्ताउए, तिनाम निधत्तायु-ना२४, तिय"य, मनुष्य भने देव, मेम ચાર પ્રકારની ગતિ હોય છે, ગતિરૂ૫ જે નામ છે તેને ગતિનામ કહે છે, આ ગતિનામ પણ નામકર્મના ઉત્તર-પ્રકૃતિમાંની એક પ્રકૃતિ છે. અથવાજીવની પરિણતિ રૂપ તે જાતિનામ છે, તેની સાથે નિષેકને પામેલું નિધત્ત) જે આયુ छ तेने “तिनाम निधत्ता" छ. (3) "ठिइनामनिहत्ताउए" स्थितिनाम નિધત્તાયુજે કર્મના ઉદયથી જીવને અમુક સમય સુધી અમુક ભવમાં રહેવું પડે છે, અથવા કર્મને અમુક સમય સુધી જીવની સાથે જ રહેવાનું થાય છે, તેનું નામ આયુ છે. આ સ્થિતિરૂપ જે પરિણામ-ધર્મ વિશેષ છે તેને રિથતિનામ કહે છે. આ સ્થિતિ નામ સહિત નિધત્ત જે આયુર્દાલિક છે, તેને “સ્થિતિનામ નિધરાયુ” કહે છે. અથવા
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૫
