________________
प्रमैयचन्द्रिका टी० श० ६ उ०५ सू०९ जीवस्य सप्रदेशाप्रदेशनिरूपणम् ९६९ विकल्पत्रयेण वाच्याः, तथाहि-' आहारयाणं भंते ! नेरइया जीवा कालाएसे णं किं सपएसा, अपएसा ? गोयमा ! सव्वे चि ताव होज्जा सपएसा, अहवा सप. एसा य अपएसे य, अहवा सपएसा य अपएसा य ' ति 'आहारकाः खलु भदन्त ! नैरयिकाः जीवाः कालादेशेन किं सप्रदेशाः ? अप्रदेशा वा ? गौतम ! सर्वे पि तावत् भवन्ति सप्रदेशाः, अथवा सपदेशाश्च अप्रदेशश्च,अथवा सप्रदेशाश्च अप्रदेशाच' इति, एतदभिप्रायेणोक्तम्-' आहारगाणं जीव-एगिदियवज्जो तियभंगो' न्द्रिय अवस्थावाले हैं वे पूर्वोत्पन्न रूप से सप्रदेश हैं और विग्रहगति से निकलकर जब वे आहारकरूप से एकेन्द्रिय अवस्थावाले बनते हैं उस समय प्रथम समय में आहारक होने के कारण वे अप्रदेश हैं। नैरयिक आदि जीवों को तो तीन विकल्पों द्वारा इस प्रकार से कहना चाहिये(आहारया णं भंते ! नेरइया जीवा कालाएसेणं किं सपएसा अपएसा गोयमा ! सव्वे वि ताव होऊजा सपएसा, अहवा-सपएसाय अपएसे य अहवा-सपएसा य, अपएसा य) गौतम ने जब प्रभु से ऐसा पूछा कि हे भदन्त ! जो आहारक नारक जीव हैं वे कालको अपेक्षा क्या सप्रदेश हैं ? या अप्रदेश हैं ? तब इसका उत्तर प्रभुने उन्हें ऐसा दिया कि गौतम! आहारक अवस्थावाले जितने भी पूर्वोत्पन्न नारक जीव हैं वे सबके सब भी सप्रदेश हैं। अथवा-उनमें कितनेक सप्रदेश हैं और कोई एक अप्रदेश है अथवा-कितनेक सप्रदेश हैं और किननेक अप्रदेश हैं। इसी આદિના વિષયમાં પણ સમજવું. એટલે કે જે આહારક છે પૃથ્વીકાય આદિ એકેન્દ્રિય અવસ્થાવાળા હોય છે, તેઓ પૂર્વોત્પન્નરૂપે સપ્રદેશ હોય છે, પણ વિગ્રહ ગતિમાંથી નીકળીને જ્યારે તેઓ આહારક રૂપે એકેન્દ્રિય અવસ્થાવાળા બને છે, ત્યારે પ્રથમ સમયે આહારક હોવાને કારણે તેઓ અપ્રદેશ હોય છે. નારક આઢિ જીવોના વિષયમાં આ પ્રમાણે ત્રણ વિકલ્પ (ભંગ) सभा -(आहारया णं भंते ! नेरइया जीवा कालाएसेणं कि सपएसा अपएसा १) ( गोयमा! सव्वे वि ताव होज्जा सपएसा, अहवा-सपएसा य अपएमा य, अहवा-सपएसा य अपएसा य ) गौतमसपाभीना प्रश्न-"महन्त ! माहा२४ નારક છે કાળની અપેક્ષાએ સપ્રદેશક કે અપ્રદેશ છે ? ” તેને ઉત્તર આપતાં મહાવીર પ્રભુ કહે છે–“હે ગૌતમ ! આહારક અવરથાવાળા જેટલાં પૂર્વોત્પન્ન નારક જીવો છે તે બધાં પ્રદેશ છે. અથવા તેમનામાંથી કેટલાક સપ્રદેશ છે અને કેઈક અપ્રદેશ છે. અથવા કેટલાક પ્રદેશ છે. અને કેટ
भ १२२
श्री. भगवती सूत्र : ४