________________
९६८
भगवतीसूत्रे समदेशः ' इति वाच्यम् । बहुत्वदण्डका भिलापस्त्वेवं बोध्यः - ' आहारयाणं भंते! 1 जीवा काला सेणं अपएसा ? गोयमा ! सपएसा वि, अपएसा वि ' त्ति ' आहारकाः खलु भदन्त ! जीवाः कालादेशेन किं सप्रदेशाः ? अमदेशाः ? गौतम समदेशा अपि अपदेशा अपि ' इति, तत्र बहूनामाहारकत्वेनावस्थितस्वात् समदेशस्वम्, बहूनां च विग्रहगतेरनन्तरं प्रथमसमये आहारकत्वसंभवेन आहारकाणाम् अपदेशत्वं च बोध्यम् । एवं पृथिव्यादयोऽपि वक्तव्याः, नैरयिकादयस्तु
भावों में जानना चाहिये और अनादिभावों में तो “नियमा सपएसे प्ति " नियम से आहारक अवस्थावाला पूर्वोत्पन्न जीव सप्रदेश ही है ऐसा जानना चाहिये । यहुत्व बहुवचन विषयक दण्डाभिलाप ऐसा है (आहारयाणं भंते ! जीवा कालाएसेणं किं सपएसा, अपएसा ? गोयमा ! सपएसा वि अपएसा वित्ति) गौतम ने प्रभु से ऐसा पूछा है कि भदन्त अनेक आहारक जीव काल की अपेक्षा से क्या सप्रदेश हैं कि अप्रदेश हैं? इसका उत्तर देते हुए प्रभु उनसे कहते हैं कि हे गौतम! अनेक आहारक जीव सप्रदेश भी हैं और अप्रदेश भी हैं । अर्थात् पूर्वोत्पन्न जितने भी आहारक जीव हैं वे सब तो सप्रदेश हैं और विग्रहगति से निकल कर जब अनेक जीव आहारक अवस्थावाले बनते हैं तब वे प्रथम समय में अप्रदेश हैं। क्यों कि प्रथम समय में वे अनाहारक नहीं रहते हैं - आहारक ही होते हैं। इसी तरह से पृथिव्यादेकों को भी जानना चाहिये, अर्थात् जो आहारक जीव पृथिव्यादिकरूप एके
ने
लागु पडे छे खेभ समवु, मनाहि लावेोभां तो ( नियमा सपएसे त्ति ) આહારક અવસ્થાવાળા પૂર્વોત્પન્ન જીવ નિયમથી જ સપ્રદેશ છે એમ સમજવુ बहुत्व ( अडुवयन ) विषयक अभिनाय नीचे प्रमाणे छे - ( अहारयाणं भंते! जीवा कालापसेणं किं सपएसा, अपएसा १ गोयमा ! सपपसा वि अपएसा वित्ति ) गौतम स्वामी महावीर अलुने सेवा प्रश्न पूछे छे ! डे ભદન્ત ! આહારક જીવા કાળની અપેક્ષાએ સપ્રદેશ છે કે અપ્રદેશ છે? તેના જવાબ આપતા મહાવીર પ્રભુ કહે છે-“ હે ગૌતમ ! અનેક આહારક જીવે સપ્રદેશ પણ હાય છે અને અપ્રદેશ પણ હાય છે. '’કહેવાનું તાત્પર્ય એ છે કે પૂર્વાપન્ન જેટલાં આહારક જીવે છે તેએ તે સપ્રદેશ છે, પણ વિગ્રહગતિમાંથી નીકળીને જ્યારે અનેક જીવેા આહારક અવસ્થાવાળા અને છે, ત્યારે તેએ પ્રથમ સમયે અપ્રદેશ હાય છે, કારણ કે પ્રથમ સમયે તેઓ અનાહારક રહેતા નથી-આહારક જ હાય છે. એજ પ્રમાણે પૃથ્વીકાય
श्री भगवती सूत्र : ४