________________
९१२
भगवतीसूत्रे
सप्तापि कर्मपकृतयो विज्ञेयाः, तथा च वेदनीयवर्जितानि दर्शनावरणादिकर्मायपि चक्षुरचक्षुरधिदर्शनिनः कदाचिद् बध्नन्ति, कदाचिन्न बध्नन्ति, केवलदर्शनी भवस्थः सिद्धो वा न बध्नातीत्यर्थः, 'वेयणिज्जं हेडिल्ला तिन्नि बंधंति ' वेदनीयं कर्म अधस्तनाः आद्याः चक्षुरचक्षुरवधि दर्शनिनस्त्रयोऽपि छद्मस्थ- वीतरागाः सरागाश्च बध्नन्त्येव, किन्तु 'केवलदंसणी भयणाए ' केवलदर्शनी भजनया कदाचिद् वेदनीयं बध्नाति कदाचिन्न बध्नाति, सयोगिकेवली वेदनीयं बध्नाति, अयोगकेवली, सिद्धश्व वेदनीयं न बध्नातीति भावः । अथ पर्याप्तकद्वारमाश्रित्य का बंध नहीं करता है । ( एवं वेयणिजवज्जाआ सत्त वि) ज्ञानावरण की तरह ही वेदनीय कर्म वर्ज सातकर्म प्रकृतियों को - अर्थात् ६ कर्म प्रकृतियों को जानना चाहिये तथा च वेदनीय कर्म को छोड़कर दर्शना वरणीयादि कर्मों को भी चक्षुदर्शनी, अच्चक्षुदर्शनी और अवधिदर्शनी जीव कदाचित् बांधते हैं और कदाचित् नहीं बांधते हैं। परन्तु जो भवस्थ केवलदर्शनी है अथवा जो सिद्ध केवलदर्शनी है वह इन दर्शनावरणीयादि ६ कर्मप्रकृतियों को नहीं बांधता है। (वेयणिज्जं हेलि तिन्निबंधति) वेदनीय कर्म का बंध चक्षुदर्शनी आदि तीन दर्शनवाले जीव करते ही हैं चाहे ये सराग हों, चाहे छद्मस्थ वीतराग हों, सब ही इस कर्म का बंध करते ही हैं। किन्तु जो ( केवल दंसणी भयणाए) केवलदर्शनी जीव है वह अयोगी केवली की अपेक्षा से या सिद्ध जीव की अपेक्षा से तो इस वेदनीय कर्म का बंध नहीं करता है और सयोगि केवली की अपेक्षासे वेदनीय कर्म का वह बंध करता है ।
छे ( एवं वेर्याणज्जबज्जाओ सच वि ) दर्शनद्वारने अनुसक्षीने वेहनीय ક્રમ સિવાયની સાતે કમ પ્રકૃતિયાના ખંધનું સમસ્ત કથન જ્ઞાનાવરણીય કના ૪થન પ્રમાણે જ સમજવુ'. એટલે કે દનાવરણીય આદિ બીજા છ કમાંના ખંધ પણ ચક્ષુ દની, અચક્ષુ દશની અને અવિધ દેશની જીવ કયારેક કરે છે અને કયારેક કરતા નથી. પરંતુ જે ભવસ્થ કેવલ દની અથવા તેા સિદ્ધ કૈવલ દની જીવ હાય છે તે તે દશનાવરણીય આદિ છ કર્મોના બંધ કરતા નથી. ( वेयणिज्जं हेट्टिल्ला तिष्णि बांधति ) वेदनीय मनो मध यक्षुर्शनी, अयक्षु. દની અને અવિષદની જીવ કરે છે, તે જીવે ભલે સરાગ હોય કે છદ્મસ્થ वीतराग होय पशु तेथे हनी उनी गंध अवश्य रे छे. परंतु " केव लसणी भयणाए " देवसदर्शनी लव विरुद्धये वेदनीय उर्मनी गंध रे छे. આ કથનને ભાવ નીચે પ્રમાણે છે-કેવલદશની જીવ જો અચાગી કેવલી હાય અથવા તે સિદ્ધ પરમાત્મા હોય તે તે વેન્નનીય કર્માંના અધ કરતા નથી, પણ સયેાગિ કેવલી હોય તેા તે વેદનીય કર્મના બંધ કરે છે.
श्री भगवती सूत्र : ४
