________________
-
D
मगवतीस्त्र कदाचिद् वध्नीतः, कदाचिन्न बध्नीतः, उभावपि तौ आयुर्वन्धकाले आयुष्यं बनीतः, तद्भिन्नकाले आयुष्यं न बध्नीत इति भावः, अतएव भजनया' इत्युक्तम् ' उवरिल्ले न बंधइ' उपरितनः नोभवसिद्धिक-नोअभवसिद्धिक पद. वाच्यः सिद्धो न बध्नातीत्यर्थः ।
अथ दर्शनविषयकबन्धद्वारमाश्रित्य गौतमः पृच्छति-णाणावरणिज्ज णं भंते ! कम्मं किं चवखुदंसणी बंध अचक्खुदंसणी बंधइ, ओहिदसणी बंधइ, केवलदसणी बंधइ?' हे भदन्त ! ज्ञानावरणीय कर्म किं चक्षुदर्शनी बध्नाति ? अचक्षुर्दर्शनी वा किं बध्नाति ? आधिदर्शनी वा किं बध्नाति ? केवलदर्शनी वा किं बध्नाति ? ये दोनों जीव आयु कर्म का बंध करते भी हैं और नहीं भी करते हैं। इसका कारण यह है कि गृहीतभव में आयुकर्म का बंध जीव को एक ही बार अपने बंध काल में होता है अबंधकाल में नहीं। अतः इसी भाव को लेकर ऐसा कहा गया है। (उवरिल्ले न बंधइ) जो जीव न भवसिद्धिक हैं और न अभवसिद्धिक हैं ऐसे वे सिद्ध जीव इस आयुकर्म का बंध नहीं करते हैं।
अब दर्शन विषयबन्धद्वारको आश्रित करके गौतमस्वामी प्रभुसे पूछते हैं कि (णाणावरणिज्जं णं भंते ! कम्मं किं चक्खुदंसणी बंघह, अचक्खुदसणी बंधइ ओहिदसणी बंधइ केवलदसणी बंधइ ) हे भदन्त ! ज्ञानाघरणीयकर्म को क्या चक्षुदर्शनवाला जीव यांधता है ? या अचक्षुदर्शन घाला जीव बांधता है ? या अवधिदर्शनवाला जीव बांधता है ? या આયુર્મને બંધ વિકલ્પ કરે છે. એટલે કે તેઓ તેને બંધ કરે પણ છે અને નથી પણ કરતા. તેનું કારણ એ છે કે ગ્રહીત ભવમાં જીવને આયુકમને બંધ એક જ વાર પિતાના બંધકાળમાં બંધાય છે, અબંધકાળમાં એ બંધ सात नथी. “ उवरिल्ले न बधा" न सिद्धि भने मससिद्धि એવાં સિદ્ધ પરમાત્મા આયુકમને બંધ કરતા નથી.
હવે ગૌતમસ્વામી-દર્શનવિષય બંધદ્વારને અનુલક્ષીને નીચે પ્રશ્ન પૂછે છે કે (णाणावरणिज्जं गं भंते ! कम्म कि चक्खुदंसणी बधइ, अचक्खुदसणी बधइ, ओहिदसणी बधइ, केवल सणो बधइ ? ) 3 महन्त ! ज्ञानावरणीय प्रभ शु ચક્ષુ દર્શનવાળે જીવ બાંધે છે ? કે અચક્ષુ દર્શનવાળે જીવ બાંધે છે કે અવધિ દશનવાળે જીવ બાંધે છે કે કેવળ દર્શનવાળે જીવ બાંધે છે? આ ચારમાંથી કયા દર્શનવાળે જીવ જ્ઞાનાવરણીય કર્મ બાંધે છે?
श्री. भगवती सूत्र:४
