________________
प्रमेयचन्द्रिका टी० ५७०८०२ जीवादिवृद्धिहान्यादिनिरूपणम् १४७ गौतमः पृच्छति- नेरइयाणं भंते ! किं बमुति, हायंति, अवडिया ? ' हे भदन्त ! नैरयिकाः खलु फिम् वर्धन्ते, हीयन्ते वा, अवस्थिताः, यथावस्थिता एव वा तिष्ठन्ति ? भगवानाह-' गोयमा ! नेरइया बडुति वि, हायंति वि, अवट्ठिया वि' हे गौतम ! नैरयिकाः खलु वर्धन्तेऽपि पूर्वभवे अनारका अपि निरयगतियोग्य पाणातिपातादिकर्मबन्धकतया नैरयिकत्वेन उत्पन्ना भवन्तीति कदाचित् नारकथन करते हैं-गौतम स्वामी प्रभु से पूछते हैं कि-' नेरइयाणं भंते ! किं वडुति, हायंति, अवडिया' हे भदन्त ! आपने जीव में वृद्धि हानि का अभाव प्रतिपादित करके जो उसमें अवस्थिता का कथन किया है सो हम उसे तो समझ चुके हैं-अब आप से यह जानना चाहते हैं कि जो नारक जीव हैं वे क्या बढते हैं ? या घटते हैं ? अथवा-यथावस्थित रहते हैं ? इसके समाधान निमित्त प्रभु गौतम से कहते हैं कि 'गोयमा' हे गौतम ! ' नेरइया वटुंति वि, हायंति वि, अवट्टिया वि' नारक जीव बढते भी हैं,-अधिक भी होते हैं । घटते भी हैं - कम भी होते हैं और यथावस्थित भी रहते हैं । तात्पर्य इस कथन का इस प्रकार से कि-जो जीव पूर्वभव में नरकगति के योग्य प्राणातिपात आदि कुकृत्यों द्वारा नरकगति का बंध कर लिया करते हैं और मरकर नरकगति में नारक की पर्याय से उत्पन्न हो जाते हैं-इस तरहसे नारक जोवों में आधिक्य समझना चाहिये तथा जो नारक जीव निरयगतिके
जीतम स्वामी प्रश्न-( नेरइयाणं भते ! कि वड्ढति, हायति अवडिया ?) હે ભદન્ત ! આપે છમાં વૃદ્ધિ હાનિના અભાવનું પ્રતિપાદન કરીને તેમનામાં જે અવસ્થિતતા ( સંખ્યામાં વધઘટ ન થવી તે) પ્રકટ કરી છે તે હું બરાબર સમજી ગયે; પણ હવે હું આપની પાસેથી એ જાણવા માગું છું કે શું નારક જીવેની સંખ્યા વધે છે ખરી? અથવા શું તેમની સંખ્યા ઘટે છે ખરી? અથવા શું તેમની સંખ્યા એટલીને એટલી જ રહે છે ? આ પ્રશ્નનું સમાધાન ४२१॥ भा२प्रभु ४ छ-(गोयमा !) गौतम ! (नेरइया बड्ड ति वि, हायति वि अवटिया वि) ना२४ ७ वधे छे ५५ ॥२i, घटे छे ५४ मतं, मने रेटा डाय તેટલા પણ રહે છે. આ કથનને ભાવાર્થ નીચે પ્રમાણે છે-કેઈ જી પૂર્વ ભવમાં નરક ગતિમાં જવા એગ્ય પ્રાણાતિપાત આદિ કુકૃત્ય દ્વારા નરક ગતિને બધ કરતાં હોય છે, અને તેઓ મરીને નરક ગતિમાં નારકની પર્યાયે ઉત્પન્ન થઈ જાય છે. આ પ્રમાણે બનવાથી નારકની સંખ્યા વધી જાય છે. જે
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૪
