________________
प्रमेयचन्द्रिका टी२००७सू० ७ नैरयिकानां सारंभामारंभादि निरूपणम् ५६३ -दह-नईओ ' अगड-तडाग-हद नघः परिगृहीताः भवन्ति, तत्र अगडः कूपः, वडागः-सरोवरः हदः-गृहज्जलाशयः, द्रह इति भाषा प्रसिद्धः ‘वावि पुक्खरिणि, दीहिया, गुंजालिया, सरा, सरपंतियाओ, बिलपंतियाओ परिग्गहिया भवति' वाण्यः, पुष्करिण्यः, दीपिकाः, गुञालिकाः, सरांसि, सर पङ्क्तयः, सरस्सर पडूक्तयः, परिगृहीता भवन्ति, तत्र वाप्यः-चतुरस्रो-जलाशयविशेषाः, पुष्करिण्यः-वर्तुला जलाशयविशेषः, दीर्घिकाः-आयत जलाशयविशेषाः, गुञ्जालिकाः वक्रजलाशयविशेषाः, सरांसि-तरागाः, सरः पङ्क्तयः, तडागश्रेणयः, सरस्सरःपङ्क्तयः, तडागपरम्पराश्रेणयः, विलपङ्क्तयः जलनिर्गमनालिकाश्रेणयः, वनी है। इन सब स्थानों पर तिर्यश्च जीव-रहते हैं अतः ये स्थान इनके द्वारा परिगृहीत होने के कारण इनके परिग्रह केविषयभूत प्रकट किये हैं (अगड-तडाग-दह-नईओ वावि-पुक्खरिणी-दीहिया गुजालिया-सरा -सरपंतियाओ-सरसरपंतियाओ-बिलतियाओ-परिग्गहिया भवंति ) अगड़कूप, तडाग-सरोवर, हृद-द्रह बड़ाभारी जलाशय और नदियों, इन सब स्थानों पर पंचेन्द्रिय तिर्यश्चों का आवास रहता है-अतः इन स्थानोंको इनके परिग्रह का विषयभूत प्रकट किया गया है। चार कोनों वाला जो जलाशय होता है उसका नाम वापी है-गोलाकार जो जलाशय होता है उसका नाम पुष्करिणी है । लंबा चौडा जो जलाशय होता है उसका नाम दीर्धिका है । टेडामेड़ा जो जलाशय होता है उसका नाम गुञ्जालिका है। सामान्यतालाब का नाम सर और इस सर की जो श्रेणियां होती हैं उसका नाम सरपंक्ति है। तडागों की परम्परा से जो पंक्तियां हुआ करती हैं वह सरस्सरपंक्ति है । जलको बाहिर निकालने પંચેન્દ્રિય તિર્યંચે રહેતા હોય છે. તેથી તેઓ તે સ્થાને પરિગ્રહ કરે છે, એમ કહેવામાં આવ્યું છે.
(अगड, तडाग, दह, नइओ वावि, पुक्खरिणी, दीहिया, गुजालिया, सरा, सरपतियाओ, सरसरपतियाओ, बिलतियाओ परिगगहिया भवति ) , તળા, સરોવર, નદીઓ આદિ સ્થાન પર પંચેન્દ્રિય તિર્યંચ ના રહે. ઠાણે હોય છે. તેથી તે સ્થાનેને તેઓ પરિગ્રહ કરે છે, એમ કહેવામાં આવ્યું છે. ચાર ખૂણાવાળા જળાશયને વાપી (વાવ) કહે છે. ગોળાકારના જળાશયને પુષ્કરિણી કહે છે. લાંબું પડેલું જે જળાશય હોય છે તેને દીધિંકા કહે છે. વાંકાચૂંકા જળાશયને શું જાલિકા કહે છે. સામાન્ય તળાવને સર કહે છે. એવાં સરોવરની શ્રેણિયેને સરપતિ કહે છે. સરોવરની પરમ્પરાથી જે સરપંક્તિઓ બને છે. તેમને સશ સરપંક્તિ કહે છે. જળાશયમાંથી પાણી
श्री. भगवती सूत्र:४
