________________
प्रमेयचन्द्रिका टी० श० ५ उ० ६ सू० १ कर्मविषये निरूपणम्
३६५
तद्यथा- प्राणान् जीवान् अतिपात्य - हत्या, प्राणिहिसां कृत्वेत्यर्थः १, मृषा उपसा मृषावादमुक्त्वा २, तथा ' तहारूवं समणं वा माहणं वा अफासुएणं, अणे सणिज्जेणं असणपाण- खाइम - साइमेणं पडिला भेत्ता ' तथारूपं निरतिचारसंयमपालकं श्रमणं वा ब्राह्मणं वा अप्रासुकेन- अप्रशस्तेन अनेषणीयेन एषणादोषषितेन = अकल्पयेनेत्यर्थः अशन-पान - खादिम - स्वादिमेन प्रतिलाभ्य-लाभवन्तं कृत्वा अप्रासुकानेषणीयाशनादिकं दत्वेत्यर्थः ' एवं खलु जीवा अप्पाउयताए कम्मं पकरेंति' एवम् उक्तरीत्या करणेन खलु जीवाः अल्पायुष्कतायै कर्म प्रकुकारण इस प्रकार से हैं - ( पाणे अहवात्ता, मुसं वइत्ता) प्राणातिप त जीवों को-मार करके अर्थात् प्राणिहिंसा करके, मृषावाद्-झूठ बोलकर के, तथा - (तहारूवं समणं वा माहणं वा अफासुरणं अणेसणिज्जेणं) तथारूप - यथाजात - निरतिचार संयम पालन करने वाले श्रमणजन को माहन को, अप्राक, एवं अनेषणीय - अकल्प्य - एषणादोष से दूषित ऐसे (असन-पान-खाइम - साइमेणं पडिला भेत्ता ) अशन-पान - खाद्य और स्वाद्यरूप चार प्रकार के आहार द्वारा उन्हें प्रतिलाभित करके जीव अल्पायुष्क के कारणभूत कर्म का उपार्जन करते हैं । तात्पर्य कहने का यह है कि जो अल्पायु वाले होते हैं, वे गृहीत भव से अपने पूर्वभव में इन उल्लिखित कारणों का आचरण करके अल्पायु का बंध करते हैं - उनमें पहिला कारण है जीवों की हिंसा करना, इसे अल्पायु के बंध का कारण इसलिये कहा गया है कि जीव जब हिंसा कर्म में प्रवृत्त होता है तब वह जीवों को अकाल में ही मार डालना है ।
आरो। या प्रमाणे छे- ( पाणे अइवाएत्ता ) वडसा अरीने ( मुसं वइत्ता ) भ्यसत्य मोसीने, तथा ( तहारूत्र समणं वा माहणं वा अफासुएणं अणेस णिज्जेणं असन-पान-खाइमसाइमेण पडिला भेता ) शुद्ध संयमनुं पासून १२नारा श्रभણુને માહનને હિંસા ન કરો, હિંસા ન કરે એવો ઉપદેશ આપનાર માહન उडेवाय छे. अप्रासु (दोषयुक्त ), भने अनेषणीय ( उदये नही तेवो ) अशन, પાન, ખાદ્ય અને સ્વાદ્યરૂપ ચાર પ્રકારના આહાર વહેારાવીને, જીવો અલ્પા યુષ્ય કર્મોના બંધ કરે છે. આ કથનને ભાવા નીચે પ્રમાણે છે—
પૂર્વભવમાં જીવહિંસા, અસત્ય વચન આદિ ઉપરાક્ત કારણા મુજબનું વન કરનાર જીવ ચાલુ ભવમાં અલ્પાયુષ્ય ભોગવે છે-દીર્ઘાયુષ્ય ભાગવતા નથી કારણ કે એવો જીવ પૂર્વભવમાં કરેલાં કર્મોને લીધે અલ્પાયુને બધ કરે છે. જી-હિંસાને અલ્પાયુના બંધનું સૌથી પહેલું કારણ કારણ શું હશે ? જ્યારે જીપ હિંસાકમ'માં પ્રવૃત્ત થાય છે,
ગણું છે, તેનું ત્યારે તે દ્વારા
श्री भगवती सूत्र : ४