________________
३२४
भगवतीस्त्र यावत्-हस्तादिकमवगाहय तिष्ठति, 'णोणं पभू केवली से यकालंसि वि तेसु चेव जाव-चिहिए' नो खलु प्रभुः समर्थः केवली एष्यत्कालेऽपि भविष्यत्कालेऽपि तेष्वेव आकाशप्रदेशेषु यावत् हस्तादिकमवगाहय स्थातुम् , न समर्थः इति पूर्वेण सम्बन्धः । तदुपसंहरति-से तेणढेणं गोयमा ! एवं वुच्चइ-केवली णं अस्सि समय सि जाब चिट्टित्तए' तत् तेनार्थेन गौतम ! एवमुच्यते केवली खलु अस्मिन् वर्तमाने समये 'जाव-चिद्वित्तए' यावत् येषु आकाश प्रदेशेषु हस्तादिकमवगाहय तिष्ठति, नो खलु प्रभुः समर्थः केवली एष्यत्कालेऽपि भविष्यत्कालेऽपि तेषु चैव उपर्युक्तेष्वेव आकाशप्रदेशेषु हस्तं वा, यावत्-हस्तादिकमवगाहय स्थातुम् , न समर्थ इति पूर्वेण सम्बन्धः ॥ सू० १५ ॥
मूलम्-“पभूणं भंते ! चोदसपुव्वी घडाओ घडसहस्स, पडाओ पडसहस्सं, कडाओ कडसहस्सं, रहाओ रहसहस्सं, छत्ताओ छत्तसहस्सं, दंडाओ दंडसहस्सं, अभिनिव्वदे॒त्ता उवदंसेत्तए ? हंता, पभू । से केण?णं पभू चउद्दसपुवी
जाव-उवदंसेत्तए ? । गोयमा! चउद्दस पुबिस्स णं अणंजिन आकाश प्रदेशों में हस्तादिक को अवगाहित करके रहते हैं भविध्यकाल में वे उन्हीं प्रदेशों में उनको अवगाहित करके नहीं रहते हैं। जिन सूत्रपदों का यहां अर्थ नहीं लिखा है उनका अर्थ मूलार्थ में लिख दिया गया है। तात्पर्य इस सूत्र का केवल इतना ही है कि जिन आकाशप्रदेशों में केवली के हस्तादिक स्थान पाये हुए है-भविष्यत् में भी उन्हीं आकाशप्रदेशों में वे स्थान पावेंगे ऐसा नहीं कहा जा सकता है क्यों कि वे उनके अंग चंचल हैं-अतः दूसरे आकाश प्रदेशों में वे अवगाहित हो सकते हैं ॥ सूत्र १५ ॥ જ્ઞાની વર્તમાન સમયે જે આકાશ પ્રદેશમાં હાથ, પગ આદિને અવગાહિત કરીને ભવિષ્યમાં રહેવાને સમર્થ હોતા નથી. જે સૂત્રપદને અર્થ અહીં આપે નથી, તે સૂત્રાર્થમાં વાંચી લેવો. આ સૂત્રનું તાત્પર્ય નીચે પ્રમાણે છેજે આકાશ પ્રદેશમાં કેવલીના હાથ, પગ આદિ અંગે વર્તમાન સમયે જેવામાં આવે છે, એજ આકાશ પ્રદેશમાં તે અંગે ભવિષ્યમાં પણ હશે જ એવું કહી શકાય નહીં, કારણ કે તેમનાં તે અંગે ચંચળ છે-તેથી તેઓ બીજા આકાશપ્રદેશમાં પણ અવગાહિત થઈ શકે છે. સૂત્ર ૧૫ /
श्री. भगवती सूत्र:४
