________________
प्रमेयचन्द्रिका टीका २०५ उ० ४ सू०१५ केवलीहस्तादिन्यालनिरूपणम् ३२३ तया, वीर्यप्रधानमनःप्रभृतिव्यापारयुक्तविद्यमानजीवद्रव्यतया, इत्याशयः, तत्र वोयसदभावे व्यापाररूपयोगमन्तरा जीवस्य चलनासंभवात् , तादृशव्यापार सूचयितुम् ‘सयोग' इति सव्यस्य विशेषणतयोक्तम् , एवं " सद्र्व्यतया' इत्यत्र सत्पदं जीवद्रव्यस्य सदा सत्ताऽवधारणार्थमुक्तम् , वीर्यप्रधानमनःप्रभृति योगयुक्तात्मरूपद्रव्यतया वा । अथवा वीर्यप्रधानयोगवांश्चासौ सद्रव्यश्च मनः प्रभृतिवर्गणायुक्तः वीर्यसयोगसद्रव्यः तस्य भावस्तत्ता तया हेतुभूतया, चलानि अस्थिराणि, सर्वदा एकत्रैव स्थातुमशकयानि, उपकरणानि हस्तादीनि अङ्गानि भवन्ति, तस्मात् 'चलोवकरणट्टयाए य णं केवली अस्सि समयंसि जेसु अगास पयेसेसु हत्थं वा, जाव चिट्ठइ' चलोपकरणार्थतया च अस्थिरहस्तायुपकरणार्थतया च खलु केवली अस्मिन् वर्तमाने समये येषु आकाशप्रदेशेषु हस्तं वा, नहीं हो सकता है। अतः ऐसे व्यापार को सूचित करने के लिये (सयोग) यह सव्य का विशेषण कहा है । तथा (सद् द्रव्यतया) में जो सत्पद् कहा है वह यह प्रकट करता है कि जीवद्रव्य सदा सत्ता विशिष्ट है । ऐसे जीवद्रव्यरूप वे केवली हैं। अथवा-वीर्यप्रधान ऐसे मानस आदि के व्यापार रूप योग से युक्त आत्मद्रव्यरूप वे केवली हैं । इस लिये “वी यसयोग सद्रव्य" उन्हें कहा है। "अथवा मन आदि की वर्गणाओं से वे युक्त हैं इसलिये सद्रव्य हैं-और वीर्यप्रधानयोगवाले हैं इसलिये वे वीर्यसयोगद्रव्य हैं। ऐसे होने के कारण उनके हस्तादिक अङ्ग सर्वदा एकत्र स्थातुं-अशक्य होते हैं। (चलोवकरणट्टयाए य णं केवली अस्सि समयंसि जेसु आगामपएसेतु हत्थं वा जाव चिट्ठइ) अतः अस्थिर हस्तादिक उपकरणवाले होने के कारण केवली इस वर्तमान समय में આત્મામાં અભાવ હોય તે જીવનું હલનચલન થઈ શકતું નથી. તેથી એવા વ્યાપારને દર્શાવવાને માટે “સગા” ને સદ્વવ્યના વિશેષણ તરીકે પ્રયોગ ४२रायेछे. तथा (सद् द्रव्यतया ) भाग (सत्) ५४ मावसुंछ, ते से पट કરે છે કે જીવદ્રવ્ય સદા સત્તા વિશિષ્ટ હોય છે. એવાં છવદ્રવ્ય રૂપ તે કેવલી હાય છે.
અથવા વીર્યપ્રધાન એવાં માનસ આદિના વ્યાપાર રૂપ યોગથી યુક્ત मात्मद्रव्य ३५ ते पक्षीय छ तथा तमन (वीर्यसयोग सद्रव्य ) छ. અથવા મન આદિની વગણએથી તેઓ યુક્ત હોય છે, તેથી અદ્રવ્ય છે અને વીર્ય પ્રધાન ગવાળા હોવાથી વીર્ય સોગ અદ્રવ્ય છે. આમ હવાને કારણે તેમના હાથ, પગ આદિ અંગે સર્વદા એક જ સ્થાને રહેવાને સમર્થ હતા नथी. (चलोवकरणदयाए य ण केवली अस्सिं समयसि जेसु आगासपएसेसु हत्थ' वा जाव चिइ) तथी मस्थिर स्तkि 6५४२४१ सापाने २ ॥
श्री. भगवती सूत्र:४
