________________
प्रमेयचन्द्रिका टीका श० ५ उ०३ सू० २ नैरविकाधायुष्कनिरूपणम् १७५ तथा च मनुष्यतिर्यग्भवनपत्यादिदेवो चितायुष्य प्रयोजक शुभा शुभात्मक कर्मों पार्जनादिकमपि तत्तज्जीवानां प्राग्भवानुसारमवसेयम् ।। ___ पुनगौतमः पृच्छति-' सेणूण भते ! जे जं भविए जोणि उववज्जित्तए, से तमाउयं पकरेइ ? ' हे भदन्त ! तद् नूनं निश्चितं यो जीवः यां योनिम् आश्रित्य यस्यां योनौ इत्यर्थः, उपपत्तुं भव्यो योग्यः स जीवः तआयुः तद्योनियोग्यायुष्य प्रयोजकं शुभाशुभात्मकं कर्म प्रकरोतिबध्नाति किम् ? ' तंजहा-नेरइयाउयंवा, जाव-देवाउयःवा ? ' तद्यथा नैरयिकायुष्क वा, यावत्- देवायुष्क वा ? यावत्करणात्-तिर्यगायुष्यं, मनुष्यायुष्यं संग्राह्यम् । भगवानाह ' हता, गोयमा ? जे जं भविए जोणि उववज्जित्तए, तमाउयं पकरेइ ' हे गौतम ! हन्त ? सत्यम् यो जीवः तथाच-मनुष्य, तिर्यञ्च, भवनपति आदि देवों में उत्पन्न कराने योग्य आयुष्य के कारणभूत शुभ अशुभ कर्मों का उपार्जन आदि भी उन २ जीवों के पूर्वभव के अनुसार होता है ऐसा जानना चाहिये । गौतम प्रभु से पुनः प्रश्न करते हैं कि-'से नूनं भंते ! जे भविए जोणि उववज्जित्तए, से तमाउयं पकरेइ ' हे भदन्त ! क्या यह बात निश्चित है कि जो जीव जिस योनिमें उत्पन्न होने योग्य होता है वह जीव उस योनिके योग्य आयु के कारणभूत शुभाशुभ कर्म बंधता है ? ' तंजहा-मेरइया उयं वा जाव देवउयं वा ? 'जैसे नरक में उपजने वाला जीव नरकायु को यावत् देवों में उपजनेवाला देवायु को बांधता है । यहां यावत् पदसे तिर्यग् आयु का और मनुष्य आयु का इन दो ग्रहण किया गया છના ૨૩ દન્ડક રૂપ આલાપક સમજવા. અને મનુષ્ય, તિર્યંચ અને ભવનપતિ આદિ દેવેમાં જન્મ અપાવવાને ચગ્ય આયુષ્યબન્ધના કારણરૂપ શુભ, અશુભ કર્મોનું ઉપાર્જન આદિ પણ તે તે જીવના પૂર્વભવ અનુસાર થાય છે એમ સમજવું.
प्रश्न-(से नून भंते ! जे जे भविए जोणि उववज्जिचए, से तमाउय पकरेइ) महन्त ! शुं ये पात निश्चित छ २ १ २ योनिमा उत्पन्न થવાને ગ્ય હોય છે, તે જીવ તે નિને યોગ્ય આયુના કારણભૂત શુભાશુભ भनि। मध ४२ छे ? ( तजहा-नेरइयाच्यौं जाव देवाउय वा ? ) २५ ॥ નરકમાં ઉત્પન્ન થવા યોગ્ય જીવ નરકાયુને, તિર્યંચમાં ઉત્પન્ન થવા ગ્ય જીવ તિર્યંચ આયુને, મનુષ્યમાં ઉત્પન્ન થનાર છવ મનુષ્ય આયુને અને દેવમાં ઉત્પન્ન થવા યોગ્ય જીવ દેવાયુને બંધ કરે છે ?
श्री भगवती सूत्र : ४
