________________
प्रमेयचन्द्रिकाटी ० ० ६ उ.४ सू० १ जीवस्य सप्रदेशाप्रदेशनिरूपणम् ९९३ कषायिषु मान-मायाकपायिपदविशिष्टबहुत्वदण्डके जीव-केन्द्रियवर्जः जीवपदम् , एकेन्द्रिय पृथिव्यादिपदानि च वर्जयित्वा त्रिकमङ्गः पूर्वोक्तास्त्रयो भङ्गाः वक्तव्याः, जीवपदे-एकेन्द्रियपृथिव्यादिपदेषु तु अत्रापि उपर्युक्तकोधकषायिवत् ‘सप्रदेशाश्च अप्रदेशाश्च ' इति एक एव भङ्गो वक्तव्य उक्तरीत्या । किन्तु 'नेरइय-देवेहि छभंगा ' नैरयिक -देवेषु मान रूपायि-मायाकषायिनैरयिकदेवबहुत्वदण्डके षड् भङ्गाः पूर्वोक्ताः वक्तव्याः, नैरयिकाणां देवानां च मानमायाकपायिणां मध्ये अल्पानामेव मान-मायोदयवतां संभवेन पूर्वोक्तयुक्त्या पड्भङ्गसंभवात् । ' लोभकसाईहिं जीव-एगिदियवज्जो तियभंगो' लोभकषायिषु लोभकषायिपदविशिष्ट बहत्वदण्डके जीवै-केन्द्रियवर्जः जीवपदम् , एकेन्द्रियपृथिव्यादिपदानि च, बर्जयित्वा त्रिकभङ्गः पूर्वोक्तक्रोधकषायिपत् भङ्गत्रयं वाच्यम् , जीवैकेन्द्रियेषु तु एककषायवालों में-बहुत्वविषयक द्वितीय दण्डक में जीव पदको और एकेन्द्रिय पृथिव्यादिक पांच पदों को छोड़कर पूर्वोक्त तीन भंग होते हैं। जीवपद में और एकेन्द्रिय पृथिव्यादिक पांच पदों में क्रोधकषायवाले जीवों की तरह 'सप्रदेशाश्च अप्रदेशाश्व' ऐसा एक ही भंग होता है। किन्तु ' नेरइय देवेहिं छन्भंगा' मानकषायवाले और मायाकषायवाले जो नैरयिक और देव हैं उनके द्वितीय दण्डक में ६ भंग होते हैं। क्यों कि मान और मायाकषायवाले देवों और नारकों में मान और मायाके उदयवाले देव नारक अल्प ही होते हैं, इस लिये यहां पर पूर्वोक्त ६ भंग कहे गये हैं। लोभकलाईहिं जीव-एगिदियवज्जो तियभंगो' लोभ कषायवालों के बहुत्वविषयक द्वितीय दण्डकमें जीवपद को और पृथि. व्यादिक एकेन्द्रियपदों को छोडकर क्रोधकषायवालों की तरह तीन भंग
( माणकसाई-मायाकसाई जीव एगिदियवज्जो तियभंगो ) भान पायाम માયાકષાયવાળામાં બહત્વ વિષયક બીજા દંડકમાં જીવપદને અને પૃથ્વીકાય આદિ પાંચ એકેન્દ્રિય પદોને છોડીને પૂર્વોક્ત ત્રણ ભંગ થાય છે. જીવપદમાં અને પ્રથ્વીકાય આદિ પાંચ એકેન્દ્રિય પદોમાં ક્રાધકષાયવાળા જીવોના જેજ ( सरदेशाश्च अप्रदेशाश्व ) 241 मे माय छ, ५२तु (नेरइयदेवेहि छम्भंगा) માનકષાયવાળા અને માયાકષાયવાળા જે નારકે અને દેવ હોય છે તેમના બીજા દંડકમાં છ ભંગ થાય છે. કારણ કે માન અને માયકષાયવાળા દે અને નારકમાં માન અને માયાના ઉદયવાળા દેવ અને નારકો ઓછાં હોય છે.
(लोभकसाई हि जीव एशि दियवज्जो तियभंगो) सोम५यवाणाना महत्व વિષયક બીજા દંડકમાં જીવપદને અને પૃથ્વીકાય આદિ પાંચ એકેન્દ્રિય પદને છોડીને ફોધકષાયવાળાના જેવાં જ પૂર્વોક્ત ત્રણ ભંગ થાય છે. પરંતુ જીવ
भ १२५
श्रीभगवतीसत्र:४
