________________
९९२
भगवतीस्प्रे
6
asपि मान - माया-लोभेभ्यो निवृत्तानां क्रोधं प्रतिपद्यमानानां तु बहूनामेवोपलभेन प्रत्येकं क्रोधकपायिराशीनामनन्ततयाऽत्र एकादीनामनुपलम्भेन भङ्गत्रयासंभवात्, किन्तु 'देवेहिं छभंगा' देवेषु क्रोधकपायिदेव विशिष्टबहुस्वदण्ड के षड् भङ्गाः वक्तव्याः, त्रयोदशानामपि देवपदवाच्यानाम् असुरकुमारादिदशभवनपति - वानव्यन्तर- ज्योतिषिक - वैमानिकान्तानां मध्ये क्रोधोदयशालिना मल्पतया एकटवे, बहुत्वे च सप्रदेशा- प्रदेशत्वयोः संभवेन पूर्वोक्तषड्भङ्गसंभवात् । माणकसाइ-मायाकसाइ - जीव-एगिंदियवज्जो तियनंगो' मानकषायि-मायाकषायविशिष्ट कोई एक आदि जीव पाया जाता है इस कारण कषायद्वार में जीवपद में तीन भंग कहे गये हैं परन्तु यहां पर मान, माया और लोभ से निवृत्त होकर क्रोधकषाय में प्रवृत्त हुए ऐसे अनेक जीव पाये जाते हैं। क्यों कि इन प्रत्येक मानादि कषायवालों में क्रोधकषाय वालों की राशि अनन्त कही गई है इस कारण यहां पर एकादि जीव का उपलंभ नहीं होने के कारण तीन भंग नहीं होते हैं ऐसा कहा गया है। ( देवेहि छन्भंगा) किन्तु क्रोध कषायवाले देवों के बहुत्वविषयक द्वितीय दण्डक में ६ भंग कहे गये हैं । असुरकुमार आदि दस भवनपति देवों में वानव्यन्तर देवों में, ज्योतिषिक देवों में और वैमानिक देवों में इन तेरह देवपद वाच्य देवों में क्रोधकषाय के उदयवाले देव अल्प पाये जाते हैं इसलिये एकत्व और बहुत्व में सप्रदेशत्व और अप्रदेशत्व का संभव होने के कारण यहां पूर्वोक्त ६ भंग होते हैं। 'माणकसाई - मायाकलाई जीव एर्गिदियवज्जो तियभंगो' मानकषायवालों में और माया
જીવ ) તા હાય છે, તે કારણે કષાય દ્વારમાં જીવ પમાં ત્રણુ ભંગ કહ્યા છે પરંતુ માન, માયા અને લાભમાંથી નિવૃત્ત થઈને ક્રોધકષાયમાં પ્રવૃત્ત થતા ડાય છે વળી માનાદિ પ્રત્યેક કષાયાવાળા કરતાં ક્રોધકષાયવાળાની રાશિ અન’ત કહેલી છે. તે કારણે ક્રોધકષાયવાળા એકાદિ જીવની પ્રાપ્તિ થતી નથી પણ એવાં તે અનેક જીવ હેાય છે. તે કારણે અહી' ત્રણ ભંગ કહ્યા નથી પણ
४ ४ लौंग उह्यो छे. ( देवेहिं छत्रभंगा ) परंतु षषायत्राणा हेवाना महुत्व વિષયક દંડકમાં છ ભંગ કહ્યા છે. અસુરકુમાર આદિ દસ ભવનપતિ દેશમાં વાનભ્યન્તર દેવામાં, જ્યાતિષિક દેશમાં અને વૈમાનિક દેવામાં આ તેર દેવ પદ્ય વાચ્યદેવેશમાં ક્રોધકષાયના ઉદયવાળા દેવા આછાં હાય છે. તે કારણે એકત્વ અને ખડુત્વમાં અપ્રદેશત અને અપ્રદેશત્વને સંભવ હોવાને કારણે અહી પૂર્વોક્ત છ ભગ થાય છે.
श्री भगवती सूत्र : ४
