________________
भगवतोसूत्रे प्राचीन-दक्षिणम् आगच्छतः ? इत्यारभ्य प्रतीचीनोदोचीनम् उद्गत्य उदीचीप्राचीनम् आगच्छतः ? इत्यन्तं पूर्वपक्षाशयं विज्ञाय, 'हन्त गौतम ! लवणसमुद्रे मी उदीचीप्राचीनम् उद्गत्य यावत्-उदीची-प्राचीनम् आगच्छतः' इत्यादि भगवतः समाधानं स्वयमूहनीयम्-'नवरं ' नवरम्-विशेषस्तु पुनरयं यत्-'अभिलावो इमो णेयव्यो' अभिलापः अयं-वक्ष्यमाणस्वरूपो ज्ञातव्यः, तदाकारमाहप्राचीनम् उद्गत्य प्राचीनदक्षिणं आगच्छतः ) यहां से लेकर ( प्रतीचीनोदीचीनम् उद्गत्य उदीची प्राचीनम् आगच्छतः) यहां तक का पूर्वपक्ष का आशय समझ कर (हन्त गौतम ! लवणसमुद्रे सूयौं उदीचि प्राचीनम् उद्गत्य यावत् उदीची प्राचीनम् आगच्छतः ) इत्यादि भगवान् द्वारा कृत समाधान अपने आप समझ लेना चाहिये । तात्पर्य कहने का यह है कि गौतम ने भगवान से पूछा कि है भदन्त ! लवणसमुद्र में सूर्य ईशानकोण से उदित होकर आग्नेयकोण में अस्त होते हैं ? आग्नेयकोण से उदित होकर नैऋत्यकोण में अस्त होते हैं ? नैऋत्यकोण में उदित होकर वायव्यकोण में अस्त होते हैं ? और वायव्य कोण में उदित होकर ईशानकोण में अस्त होते हैं ? इस प्रश्न का उत्तर प्रभु ने (हां गौतम ! इसी तरह से होता है ) ऐसा दिया। ( नवरं अभिलावो इमो णेयव्यो ) जंबूद्वीप के प्रकरण मे जंबूद्वीप को लेकर अभिलाप प्रकट किया गया है, परन्तु यहां जो अभिलाप कहा जावेगा वह लवणसमुद्र को लेकर कहा जावेगा ऐसी हो यहां विशेषता है और प्राचीन दक्षिणम् आगच्छतः ) थी २३ ४ीने (प्रतोचीनोदीचीनम् उद्गत्य उदीची प्राचीनम् आगच्छतः) २मडी सुधीन। पूर्व पक्षना ( प्रश्नसूत्रना) माशय समलने (हन्त गोयमा ! लवणसमुद्दे सूयौं उदीचिप्राचीनम् उद्गत्य यावत् उदीचिप्राचीनम् आगच्छतः) त्या सगवान महावीर वा। सपाये उत्तर समल લે જોઈએ. કહેવાનું તાત્પર્ય નીચે પ્રમાણે છે-ગૌતમ સ્વામી મહાવીર પ્રભુને પૂછે છે કે (હે ભદન્ત! લવણસમુદ્રમાં બે સૂર્યો ઈશાનકેણમાં ઉદય પામીને શું અગ્નિકેણમાં અસ્ત પામે છે? અગ્નિકેણમાં ઉદય પામીને નૈઋત્ય કોણમાં શું અસ્ત પામે છે? નૈરુત્ય કેણમાં ઉગીને શું વાયગ્રમાં અસ્ત પામે છે ? વાય. વ્યમાં ઉગીને શું ઈશાનમાં અસ્ત પામે છે?
उत्तर-डा, गौतम ! प्रमाणे १ मने छ, ( नवर' अभिलावो इमो णेयध्वो ) दी५॥ ४२६४मा माता५। माया छ ते हीपनी अपेક્ષાએ કહેલા છે, અહીં જે આલાપકે કહેવાના છે તે લવણસમુદ્રની અપેક્ષાએ
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૪
