________________
९१८
भगवतीसूत्रे ठाणा दबयाए, जहनगा नीललेस्सा ठाणा दव्वट्ठयाए असंखेजगुणा, जहनगा कण्हलेस्सा ठाणा दबट्टयाए असंखेजगुणा, जहन्नगा तेउलेसा ठाणा दध्वट्ठयाए असंखेजगुणा, जहभगा पम्हलेसा ठाणा दव्वट्ठाए असंखेज्जगुणा जहन्नगा सुक्कलेस्सा ठाणा दबट्ठाए असंखेन गुणा' इत्यादि। एतेषां भगवन् ! कृष्णलेश्यास्थानानां यावत्-शुक्ललेश्यास्थानानाच जघन्यकानां द्रव्यार्थतया प्रदेशार्थतया द्रव्यार्थप्रदेशार्थतया कतराणि कतरेभ्योऽल्पानि वा, बहुकानि वा, तुल्यानि वा, विशेषाधिकानि वा ? गौतम ! सर्वस्तोकानि जघन्यकानि कापोतलेश्यास्थानानि द्रव्यार्थतया, जघन्यकानि नीललेश्यास्थानानि द्रव्यार्थतया असंख्येयगुणानि, जघन्यकानि कृष्णलेश्यास्थानानि द्रव्यार्थतयाऽसंख्येयगुणानि, जघन्यकानि तेजो लेश्यास्थानानि द्रव्यार्थतया ऽसंख्येयगुणानि, जघन्यकानि पद्मलेश्यास्थानानि द्रव्यार्थतयाऽसंख्येयगुणानि' अपेक्षा विशेषाधिक हैं ? इस का उत्तर देते हुए प्रभु गौतम से कहते हैं कि- हे गौतम! द्रव्यार्थरूप से कापोतलेश्याके जघन्य स्थान सबसे थोडे है। द्रव्यार्थरूपसे नीललेश्याके जघन्यस्थान असंख्यातगुणित है। द्रव्यार्थरूपसे कृष्णलेश्याके जघन्यस्थान असंख्यागुणित हैं। द्रव्यार्थरूपसे पद्मलेश्याके जघन्यस्थान असंख्यातगुणित है । तथा द्रव्यार्थरूसे शुक्ललेश्याकेभी जघन्यस्थान असंख्यातगुणित हैं इत्यादि इसी तरहसे प्रदेशार्थरूपसे द्रव्यार्थ और प्रदेशार्थ दोनों रूपसे भी जानना चाहिये । अन्तमें प्रभु के कथन को स्वतः प्रमाणभूत मानते
તથા દ્રવ્યાર્થ પ્રદેશાર્થ બને રૂપ સ્થાનેમાંથી કયાં સ્થાન કયાં સ્થાન કરતાં ઓછાં છે, કયાં કેનાં કરતાં વધારે છે, કયાં નાં સમાન છે, અને કયા સ્થાને કેનાં કરતાં વિશેષાધિક છે?
તેને ઉત્તર આપતા મહાવીર પ્રભુ કહે કે દ્રવ્યાર્થરૂપે કાપતલેશ્યાનાં જઘન્ય સ્થાને સૌથી થોડાં છે, દ્રવ્યાર્થરૂપે નલલેશ્યાના જઘન્ય સ્થાને તેના કરતાં અસંખ્યાત ગણું છે, દ્રવ્યાર્થરૂપે કૃષ્ણલેશ્યાનાં જધન્ય સ્થાને અસંખ્યાત ગણાં છે, દ્રવ્યાર્થરૂપે તેજલેશ્યાનાં જઘન્ય સ્થાને અસંખ્યાત ગણું છે, દ્રવ્યાર્થરૂપે પદ્મશ્યાનાં જઘન્યસ્થાને અસંખ્યાત ગણું છે, તથા દ્રવ્યાર્થરૂપે શુકલેશ્યાનાં પણ જઘન્ય સ્થાને અસંખ્યાત ગણું છે. એ જ પ્રમાણે પ્રદેશાર્થરૂપે, અને દ્રવ્યાર્થપ્રદેશાર્થરૂપે જઘન્ય સ્થાનેનાં વિષયમાં સમજવું.
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૩
