________________
प्रमेयचन्द्रिका टीका श.३उ.७.२ यमनामकलोकपालस्वरूपनिरूपणम् ८१७ पचति सोऽपि उपचारात् 'कुम्भः' इत्युच्यते ११, 'वालू' वालुः भ्राष्ट्रस्थ तप्तवज्रवालुकासु नारकान् सतडत्कारं चणकादीनिव भयति १२, 'वेयरणी त्ति य' वैतरणीति च, तत्र यो देवः विकुर्वणया चैक्रियपूयरुधिरादिपूरितवैतरणीनामकनदीस्वरूपं करोति स उपचारात् 'चैतरणी ' इति निगद्यते १३, 'खरस्सरे' खरस्वरः, यो हि वज्रकण्डकान्वितशाल्मलीतरौ आरोप्य नारकान् जीवान् खरस्वरं तीक्ष्णस्वरं गर्दभस्वरं वा कुर्वाणान् स्वयं वा कुर्वन् आकर्षति सः 'खरस्वरः' इति, १४, 'महाघोसे' महाघोषः, यो हि देवो भयेन पलायमानान नारकान् जीवान् पशूनिव बाटेषु महाघोषं कुर्वन् अवरुणद्धि स: 'महा जीवोंको चटचटाते हुए चणक-चना आदिकी तरह भूजता है इसलिये इसका नाम बालु ऐसा हुआ है । 'वेयरणी' वैतरणी यह अपनी विकुर्वणा से वैतरणी नामकी नदी बनाता है विक्रियासे ही पूयपीत, रुधिर, आदिसे उसे भर देता है इसलिये उपचारसे इसका नाम भी 'वैतरणी' ऐसा हो गया है । 'खरस्सरे' खरस्वर यहअपनी विकुर्वणा से शाल्मली वृक्षका उद्भावन करता है और वज्रके जैसे काटोसे युक्त उसे करके उस पर नरकजीवोंको चढाता है, वहां वे नारकजीव मारे कष्टके बहुत ही तीक्ष्ण स्वर अथवा गधेके जैसा स्वर करते हैं-अथवा यह स्वयं भी ऐसा ही स्वर करता है और उन नारकोंको वहांसे फिर खचता है । इसका नाम खर स्वर ऐसा कहा गया है । 'महाघोसे' महाघोष-यह देव भयसे भागते हुए नारक जीवों को पशुओके समान बाडोंमें जोरकी आवाज करता
ममा राधे छे. तेथी भने माटे 'म' शहने। प्रयो। यो छ. [१२] 'बालू' બાલ-જેમ ભાડમાં રેતી સાથે ચણાને રોકવામાં આવે છે, તેમ તત રેતી સાથે નારકે ना शरीरने तासभा ना२। ५२भाधाभि वान 'g' डे छे. [23] 'वेयरणी' વૈતરણી–આ દેવો તેમની વૈક્રિય શક્તિથી વૈતરણ નદી બનાવે છે. અને વૈક્રિયશકિતથી मनावा पाय, रुधिर माथी तेने भरी हे छे. [१४] 'खरस्सरे' भ२२१२-तनी વિકવણાથી શ૯મલીવૃક્ષ બનાવે છે. તેને વજાના જેવાં કાંટાથી યુક્ત કરીને નારકને તેના ઉપર ચડાવે છે. ત્યારે અત્યંત પીડાને કારણે નારકે ચીસે પાડે છે, અથવા ગઈભની જેમ અવાજ કરે છે. અથવા તે પરમધામિક દેવ પણ ગદભના જેવો અવાજ ४२ छ. भाट वने 'म२२१२' डर छ. [१५] 'महाघोसे महापाप-मयथा नास
श्री. भगवती सूत्र : 3