________________
प्रमेयचन्द्रिका टी.श.३ उ.२ ७. १ भगवत्समवसरणम् चमरनिरूपणश्च ३३७ यकं सामध्ये 'पणत्ते' प्रज्ञप्तम् कथितम् ? भगवानाह-'गोयमा !' इत्यादि। हे गौतम ! 'जाब असंखेन्जो' यावत् असंख्येयान 'दीवसमुदा' द्वीपसमुद्रान् गन्तुं समर्थाः यावत्करणात् केवलकल्पजम्बूद्वीपमारभ्य इति संग्राह्यम् । विषयमात्रमेतत्कथितम् नतु गता वा गमिष्यन्ति वा, किन्तु 'नंदिस्सरवरं' नन्दीश्वरवरं 'दीवं' द्वीपं गयाय' गताश्च 'गमिस्संति य' गमिष्यन्ति गच्छन्ति च । अथ गौतमो नन्दीश्वरद्वीपगमनकारणं पृच्छति-'किंपत्तियं णं भंते' ! इत्यादि । हे भगवन् ! असुरकुमाराणं देवाणं तिरियं गइ विसए पण्णत्ते' हे भदंत ! कहांतक असुरकुमार देवों में तिर्यग्गमन करने की सामर्थ्य कही गई है ? अर्थात् असुरकुमार देव तिर्यग्गमन कहांतक कर सकते है ? उत्तर में प्रभु गौतम से कहते हैं- 'गोयमा ! जाव असंखेजा दीव समुद्दा' हे गौतम ! यदि ये तिर्यग्गमन करना चाहें तो असंख्यात द्वीपसमुद्रों तक जा सकते हैं, परन्तु ये अभीतक वहांतक न गये हैं, न जाते हैं और न आगे भी जायेंगे वह तो विषयमात्र कहा है। यहां जो यावत्पद आया है उससे 'केवलकप्पं जंबूद्वीपमारभ्य' इत्यादि पूर्वोक्त पाठ का संग्रह किया गया है। ये तिर्यग्गमन 'नदिस्सरवरं दीवं' नंदीश्वर द्वीपतक करते हैं क्यों कि वहींतक ये 'गया य' गये हैं 'गमिस्संति य' और आगे भी वहींतक जायेंगे। इससे आगे नहीं। नंदीश्वर द्वीपतक ही क्यों जाते है इसका कारण भंते ! असुरकुमाराणां देवाणं तिरियं गइविसए पण्णत्ते " महन्त ! मसुरકુમાર દે કયાં સુધી તિર્યગમન કરવાને સમર્થ છે? એટલે કે ક્યાં સુધી તિરછી દિશામાં જઈ શકે છે?
तेनी ४१५ मडावीर प्रभुमा प्रमाणे माछ-"गोयमा ! जाव असंखेज्जा दीवसमुद्दा" गौतम । तो धारे तो मसभ्यात दीपसमुद्रो सुधा तिय. ગમન કરી શકે છે. પણ તેઓ આજ સુધી કદી પણ ત્યાં સુધી ગયા નથી, વર્તમાનમાં પણ ત્યાં સુધી જતા નથી અને ભવિષ્યમાં પણ ત્યાં સુધી જવાના નથી તેમનું તિરછી ગતિનું સામર્થ્ય બતાવવા માટે જ આ કથન કર્યું છે. અહીં જે
"यावत (जाव)" ५ मा०यु तना द्वारा "केवलकप्पं जंबद्वीपमारभ्य ઈત્યાદિ” સૂત્રપાઠ ગ્રહણ કરાય છે. એટલે કે તેઓ જંબુદ્વીપથી લઇને સંધિવા दीवं गया य गमिस्संति य" नहीवर द्वीप सुधी तिरछी गति ४२ता जता, रे અને ભવિષ્યમાં પણ નંદીશ્વર સુધી જ જશે. હવે તેમની નંદીશ્વર દ્વીપ સુધી ગતિ શા કારણે થાય છે, તે જાણવા માટે ગૌતમ સ્વામી મહાવીર પ્રભુને નીચે પ્રશ્ન પૂછે છે
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૩
