________________
२३०
भगवती सूत्रे
"
-
नतु स्वभावजया, हार्दिकेच्छयाऽपि एषा सम्भवतीत्याशङ्कां निराकरोति- 'चवलाए' चपलया केवलं कायिकचापलयुक्तया, 'चंडाए' चण्डया उग्रया इति भावः अतएव 'जयिणाए' जयिन्या उपर्युक्तोत्कर्ष योगेन गत्यन्तरजेतृत्वात् जयशालिन्या 'छेयाए' छेकया निपुणया उपायमवृत्तत्वात् 'सीहाए' सिंहगतितुल्यया श्रमाभावात्, 'सिग्घाए' शीघ्रया वेगशालिन्या 'उदधूयाए' उद्धृतया बसनादीनामुद्धूननेन उद्धूतया वा दर्पवत्या 'दिव्वाए' दिव्यया अपूर्वया 'देवगईए' देवगत्या और कैसी थी सो कहा जाता है वह देवगति त्वरितथी चपलथी, चण्ड थी, जयनी थी, छेका थी, सिंहतुल्य थी, शीघ्र थी, उद्धृत थी, और दिव्य थी । तात्पर्य कहनेका यह है कि वह देवगति ससंभ्रम से- उतावली से जो युक्तथी वह आकुलता होने के कारण से थी स्वाभाविक उतावली से युक्त नहीं थी । हार्दिक चपलता भी ऐसी गति में संभवित हो सकती है तो इसके निराकरण करने के लिये सूत्रकार कहते हैं कि उसमें हार्दिक चपलता - मानसिक चपलता नहीं थी केवल कायिक चपलता ही थी । इसी कारण वह चंड. उग्रथी । उपर्युक्त उत्कर्ष के योग से वह अन्यगति को जीतने वाली होने के कारण जयिनी जयशालिनी थी । उपाय में प्रवृत्ति करानेवाली होने के कारण वह छेक थी । निपुण थी । श्रम से रहित होने के कारण वह गति सिंह की गति के जैसी थी । वेगवती होने के कारण वह शीघ्ररूप थी । चलते २ उस गति में वस्त्रादिक उडते थे, अथवा वह गति दर्पवाली थी इस कारण वह गति उद्यूतरूप थी । अपूर्व होने के
જયશાલિની, નિપુણુ, સિહતુ” શીઘ્ર, ઉદ્યૂત અને દિવ્ય હતી કહેવાનું તાત્પર્ય એ છે કે તે દેવગતિ સ્વાભાવિક શીઘ્રતા (ઝડપ)થી યુકત ન હતી પણુ તામલિને મળવા માટે તેઓ અધીર બનેલા હેાવાને કારણે હતી. કોઇ કદાચ એવી શંકા ઉઠાવે કે તે પ્રકારની ગતિમાં હાર્દિક ચપલતા પણ સંભવી શકે, તે તે શંકાના નિવારણ માટે સૂત્રકાર કહે છે કે તે ચપલતા-માનસિક ચપલતા ન હતી પણ કાચિક ચપલતા હતી. એ કારણે જ તે ચંડ (ઉગ્ર) હતી. તે ઉગ્ર હાવાથી અન્ય ગતિયા ઉપર જય મેળવનારી હતી. ઉપાયમાં પ્રવૃત્ત કરનારી હાવાથી તે ગતિને નિપુણ કહી છે. શ્રમથી રહિત હોવાને કારણે તે ગતિને સિંહની ગતિ સમાન કહી છે. વેગીલી આ ગતિથી ચાલતાં ચાલતાં તેમનાં વસ્ત્રો ઉડતાં હતાં, અથવા તે ગતિ દવાળી હતી તે કારણે તેને ઉદ્ભૂત કહી છે, અને તે અપૂર્વ હાવાને કારણે
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૩
