________________
१८८
भगवतिसूत्रे
,
तत् तस्मात् कारणात् - यावत् तावत् अहं हिरण्येन-रजतेन, यावत्करणा सुवर्ण धन धान्य- पुत्र - पशुभिः ' वदामि' बर्जे, 'जात्र अई अईव' यावत् अतीवातीव 'अभिवदामि' अभिवर्द्धे, यावस्करणेन विपुलधन - कलक- रत्न- मणि-मौक्तिकशङ्ख-शिला- प्रवाल- रक्तरत्नसत्सारस्वापतेयेन इति सूचितम्, 'जाब च णं मे' यावत् खलु मम 'मित्त - नाइ-नियम- संबंधि परियणो' मित्र - ज्ञाति - निजकसम्बन्धिपरिजनः ज्ञातिः सजातीयः, निजकः गोत्रजः, सम्बन्धी मातृपक्षीयः परिजनः दासादिः तथाच सुहृत्समानगोत्रीय सहवासिकुटुम्ब परिवार पितृष्व
उदासीन न बनूं यही सब वह मौर्यपुत्र ताम्रलिप्त अथ विचार करता है- 'तं किं अहं पुरा पोराणाणं सुचिण्णाणं जाव कडाणं कम्माणं एतसो सयं उबेहमाणे विहरामि' वह सोचता है कि ये सब पूर्व भव में दानादिकरूप से आचरित किये गये यावत् शुभकर्मो के उदय से सांसारिक सुखदायी पदार्थ प्राप्त हुए हैं तो क्या इतने मात्र से मैं संतुष्ट होकर इनका विनाश अपनी आँखों से देखें । अर्थात् 'मुझे इतना सुखादिक प्राप्त है ही अतः मुझे इतना ही वश है' इस बुद्धि से भाविसुख के साधन आदि में उदासीनता धारण करके निष्क्रियरूप से कालक्षेपण करना उचित नहीं है- 'तं जाब ताव' इस लिये जबतक मैं “हिरण्णेणं वदामि जाव अईवर अभिव हामि जाव च णं मे मित्त, नाइ, नियम, संबधि - परियणो आढाई' हिरण्य आदिक पदार्थो से बढ रहा हूं-यावत् इन सब की अधिकाधिक मात्रा में मेरे यहां खूब वृद्धि हो रही है- ( यहां यावत् पद से "विपुल धन कनक रत्न आदि पूर्वोक्त पाठ गृहीत हुआ है) और जबतक मेरे मित्रजन, ज्ञातिजन - सजातीयजन, निजजन-समान
"तं किं अहं पुरापोराणाणं सुचिण्णाणं जाव कडाणं कम्माणं एतसोक्खयं उदेहमाणे विहरामि " ते तामसिस येवो विचार पुरे पूर्वभवभां દાનાદ્રિ રૂપે આચરેલાં શુભમ ના ફળ રૂપે મને સાંસારિક સુખ આપનારા પદાર્થોની પ્રાપ્તિ થઇ છે. શું એટલાથી જ સતેાષ પામીને તેમના વિનાશ મારી આંખેાથી જ જોવા? એટલે કે “મને આટલા બધાં સુખની પ્રાપ્તિ થઇ છે, એ મારે માટે પુરતાંછે” આવા વિચાર કરીને ભાવિ સુખની પ્રાપ્તિ પ્રત્યે ઉદાસીન થવું. તે વૈગ્ય ન ગણાય. "तं जाव ताव" तो व्यां सुधी मारे त्यां "हिरण्णेणं वङ्गीमि जात्र अई २ अभिवामि " छत्याहि डिरएय (यांही) नो वधारो था रहुया छे, सुवानो वधारो થઈ રહયા છે, ધન, ધાન્ય, મણિ, રત્ન આદિ ઉપરોકત સઘળી ચીજોના વધારે થઇ રહયા છે -- તે દરેક અધિકને અધિક પ્રમાણમાં વધી રહયાં છે, અને જ્યાં સુધી भारा भित्री, ज्ञातिन्नो, निम्न (समान गोत्रवाणा बोडो, उटुं जीये।), संबंधी
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૩
