________________
१५०
भगवतीमत्रे 'समणं' श्रमणं 'भगव' भगवन्तं महावीरं 'वंदई' वन्दते, 'नमंसई' नमस्यति, 'जाव-विहरई' यावत्-विहरति । अग्निभूतिः वायुभूतिश्चोभावपि नमस्कृत्य संयमेन तपसा स्वस्वात्मानं भावय न्तौ विहरतः ॥ ___ प्रस्तुतप्रकरणं दक्षिणार्धलोकाधिपदेवेन्द्राणाम् उत्तराधलोकाधिपदेवेन्द्राणाश्च विकुर्वणाशक्तिनिरूपणपरं वर्तते तत्र वैक्रियशक्तिस्वरूपं हृदयङ्गमं कर्तु देवेन्द्रेण प्रकाशितं स्वकीयवैक्रियरूपकरणसामर्थ्य तेजोलेश्यासम्बन्धि सामध्र्यच दर्शयितुं शास्त्रकारः प्रस्तौति-'तएणं समणे' इत्यादि । ततः तदनन्तरं 'समणे' श्रमणः 'भगवं' भगवान् महावीरः 'अण्णया' अन्यदा एकदा 'कयाई' कदाचित् ' मोयाओ' मोकाभिधानायाः, 'नगरीओ' नगर्याः ‘नंदणाओ' अणगारे समणं भगवं महावीरं वंदइ नमंसह जाव विहरई' इस सूत्र पाठ द्वारा समझाई गई है। तृतीय गणधर वायुभूति अनगारने हे भगवन् ! जैसा आपने प्रतिपादन किया है वह ऐसा ही हैंइसमें किंचित्मात्र भी फर्क नहीं है- इस प्रकारसे बारंबार उनके कथनको अनुमोदना करते हुए श्रमण भगवान महावीर को वंदना की, उन्हें नमस्कार किया, यावत् विराजमान हो गये। इस तरह अग्निभूति और वायुभूति ये दोनोंही प्रभुको नमस्कार कर संयम और तपसे अपनी आत्माको भावित करते हुए स्वस्थान पर विराज गये । प्रत्युत यह प्रकरण दक्षिणार्धदेवाधिप देवेन्द्रोंकी और उत्तराधे लोकाधिप देवेन्द्रोंकी विकुर्वणाशक्तिको निरूपण करनेवाला है। इसमें वैक्रियशक्ति के स्वरूपको हृदयङ्गम करनेके लिये देवेन्द्र द्वारा प्रकाशित स्वकीय वैक्रियरूप करने के सामर्थ्यको तथा तेजोलेश्या सम्बन्धी सामर्थ्यको दिखाने के निमित्त शास्त्रकार इस सूत्र को कहते हैमहावीरं वंदइ नमसइ जाव विहरइ” “3 प्रमो माये ॥ विषयतुं ने प्रतिપાદન કર્યું છે તે યથાર્થ છે. આપની વાત તદ્દન સાચી છે. તેમાં શંકાને કેઈપણ સ્થાન નથી.” આવા શબ્દો વડે તેમણે મહાવીર પ્રભુના વચનની અનુમોદના કરી અને તેમાં પોતાની શ્રદ્ધા વ્યકત કરી. ત્યાર પછી તેમણે શ્રમણ ભગવાન મહાવીરને વંદણ કરી, નમસ્કાર કર્યા. વંદણ નમસ્કાર કરીને, સંયમ અને તપથી આત્માને ભાવિત કરતા, પિતાને સ્થાને બેસી ગયા આ પ્રકરણમાં દક્ષિણાર્ધ લેકાધિપતિ દેવેન્દ્રોની અને ઉત્તરાર્ધ વેકાધિપતિ દેવેન્દ્રોની વિકૃર્વણુ શકિતનું નિરૂપણ કરવામાં આવ્યું છે. તેમાં વૈક્રિય સ્વરૂપને સમજાવવાને માટે દેવેન્દ્ર દ્વારા પ્રકાશિત પિતાના વૈક્રિય રૂપ કરવાના સામર્થનું તથા તેલેશ્યાના સામર્થ્યનું પ્રતિપાદન કરવા માટે सूत्रा२ २॥ सूत्र ४ छ- "तएणं समणे भगवं महावीरे अण्णया कयाइं मोयाओ
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૩
