________________
भगवतीमूत्रे अग्रमहिष्याः 'देवीए' देव्याः एष खलु 'अयमेयारूवे' अयमेतद्रूपो 'विसये' विषयः, 'विसयमेत्ते बुइए' विषयमात्रम् उक्तम्, तदीयविकुर्वणाशक्तेः स्वरूप मात्रमेतत्पति पोदितम्, 'णोचेर णं संपत्तीए' नो चैव खलु सम्पत्या यथोक्तार्थ सम्पादनेन ईशानेन्द्रादयः 'विकुविसु वा ' व्ययिषुः, न कदाचिदपि विकुर्वणां कृतवन्तः 'विकुब्बति' विकुर्वन्ति, नापि सम्प्रति चिकुर्वणां कुर्वन्ति 'विकुति संति वा' विकुर्विष्यन्ति, नो वा विकुर्व णां करिष्यन्ति, एतेन व्यवहारे वैकिय रूपाणामुपयोगकरणाभावेऽपि नायुक्तत्व, स्वरूपस्यैव प्रतिपादनात् ॥सू०१५॥ अपना अभिप्राय प्रकट किया है यह समझाया है-इसमें यह कहा गया है कि सामानिक देवादि से लेकर पट्टरानी पर्यन्त सहित जो ईशानेन्द्र हैं उनकी विकुर्वणाशक्ति का यह जो कथन किया गया है वह सब उनकी शक्तिका स्वरूप मात्र प्रदर्शित करने के लिये किया गया है अर्थात् ईशानेन्द्रकी, उनके सामानिकदेवो की, त्रायस्त्रिंशक देवोकी, लोकपालों को और अपने२ परिवार सहित अग्रमहिषियोंकी विकुर्वणा करने की जो शक्ति कही गई है वह केवल उसका स्वरूप मात्र ही प्रदर्शित किया गया है-वे सब अपनी२ विकुर्वणा शक्ति द्वारा ऐसा कर सकते है-इतनी शक्ति उनमें हैं--परन्तु उन्होंने न कभी ऐसा किया है, न वे वर्तमान में ऐसा करते हैं और न आगामी काल में भी वे ऐसा करेंगे ही । यदि कोई यहां पर ऐसी आशंका करे कि जब वे इस प्रकार से न करते है न उन्होंने ऐसा किया है और न वे आगे भी ऐसा करेगे हो, तो फिर इस कथनमें निस्सारता ही आई जाननी चाहिये. सो इसका समाधान यह है कि ઈશાનેન્દ્રની, કુરુદત્તપુત્રની, અન્ય સામાનિક દેવોની, ત્રાયસિંશક દેવોની, લોકપાલેની અને પટ્ટરાણીઓને વિદુર્વણ શકિતનું ઉપકત વર્ણન તેમની શકિતનું નિરૂપણ કરવા માટે જ કરવામાં આવ્યું છે. તેઓ એટલી વિકુર્વણું કરવાની શકિત અવશ્ય ધરાવે છે, પણ તેમની તે શકિતને પ્રયોગ તેઓ કદી પણ કરતા નથી. ભૂતકાળમાં કદી પણ તેમણે એવી વિકુવણા કરી નથી, વર્તમાનકાળમાં કદી પણ એવી વિદુર્વણ કરતા નથી અને ભવિષ્યમાં કદી પણ તેઓ એવી વિકુવર્ણ કરશે નહીં અહીં કોઈ એવી આશંકા ઉઠાવે છે કે – જે તેઓએ કદી એવી વિમુર્વણું કરી નથી, તેઓ કદી એવી વિમુર્વણા કરતા નથી અને ભવિષ્યમાં કરવાના પણ નથી, તો આ કથન સારહીન જ સમજવું જોઈએ! તે તેનું સમાધાન નીચે પ્રમાણે છે–તેઓ
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૩
