________________
१२०
भगवतीसूत्र पश्चिमे-आयामः, उत्तरदक्षिणे विष्कम्भः, मेरुपर्वतस्य उत्तरदिशि पूर्णचन्द्र मण्डलाकारेण विद्यते , तत्र - सर्वजातीयस्फटिकरचितानि अष्टाविंशतिलक्ष विमानानि सन्ति, तेषु प्रत्येकं विमानमपूर्वशोभासम्पन्नं रचनापूर्णवनो पवनक्रीडाशैलवापीप्रभृतिभिः पूर्णम् , तेषु विमानेषु मुखादिषु वैषम्यम् वर्तते, तत्र योग्यताऽनुसारेण देवाः स्वस्वपरिवारैः निवसन्ति, तन्मध्ये उच्चत्वशोभयोः चत्वारः अङ्कस्फटिकरत्नस्वरूपावतंसकाः सन्ति, तेषु सर्वेभ्यः अधिकोन्नतविशेषरचनापूर्णकान्तिपूर्णईशाननामको महाऽवतंसको वर्तते, तत्र ईशानवासिनाम् इन्द्रो वसति, प्रज्ञापनायामपि प्रोक्तम् - तेषाम् बहुईशान देवलोक है। यह पूर्व से पश्चिम तक लया है और उत्तर से दक्षिण तक चौडा है। मेरु पर्वत की उत्तरदिशा में यह पूर्णचन्द्र मंडल के आकार जैसा है। इसमें समस्त जाति के स्फटिकरत्नोंसे रचे हुए २८ अठाईस लाख विमान हैं। इन विमानों में से प्रत्येक विमान अपूर्व शोभा से युक्त है। रचना से परिपूर्ण है। सुखविहारशाली है। वन से उपवन से, क्रीडापर्वतोंसे, एवं वापिकाओं (बाबडियों) आदि से पूर्ण है। इन विमानों में सुखादिकों में विषमता है। इन में समस्त देव अपने परिवारों के साथ अपनी योग्यता के अनुसार रहते हैं। ईशान देवलोक के मध्य में ऊचे और सुहावनेचार अंक, स्फटिक, रत्न, जाति सुरूप, ये अवतंसक हैं। इन सब के बीच में सब से अधिक उन्नत, विशेष रचना से परिपूर्ण, क्षान्ति के पुंज जैसा ईशान नाम का महा अवतंसक है। इस में ईशानदेव લાંબુ અને ઉત્તરથી દક્ષિણ પર્યન્ત પહોળું છે. મેરુ પર્વતની ઉત્તર દિશામાં આવેલું તે ઈશાન દેવલેક પૂર્ણ ચન્દ્રમંડલના આકારનું છે. તેમાં બધી જાતનાં સ્ફટિક રનો વડે બનાવેલાં ૨૮અઠયાવીસલાખવિમાને છે. તે દરેક વિમાન અતિશય સુંદર છે. તેની રચના પરિપૂર્ણ બિલકુલ ખામી વિનાની) છે. તેમાં નિવાસ કરનારા દેવેને માટે અત્યંત સુખદાયી છે. તે પ્રત્યેક વિમાન વન, ઉપવન, કીડાપર્વત અને વાપિકાઓ (વાવ)થી યુકત છે. તે વિમાનમાં સુખાદિની અતિશયતા છે. તે વિમાનમાં બધા દે પોત પિતના પરિવાર સહિત, પોત પોતાની યોગ્યતા પ્રમાણે વસે છે. ઈશાન દેવલોકના મધ્ય मागमा यां मने सुंदर या२ मत वसी -(श्रेष्ठ भड) छ-(१) मावत स४, (२) स्ववितसर, (3) २त्नावत स भने (४) ३पावत'स. तेयारेनी पथ्ये। पथ्य સૌથી ઊંચે, વિશેષ રચનાથી પરિપૂર્ણ, શાન્તિના પુંજ સમાન ઈશાન નામને મહાવતંસક (ઘણે જ શ્રેષ્ઠ મહેલ) આવેલો છે. તેમાં ઈશાન દેવકમાં રહેતા દેવોને
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૩
