________________
११८
भगवतीसूत्रे "सेणं अट्ठवीसाए विमाणावाससयसहस्साणं असीईए सामाणियसाहस्सीणं, जाव - चउण्हं असीईणं आयरकखदेवसाहस्सीणं"त्ति । सोऽष्टाविंशतेर्विमानावासशतसहस्राणाम् , अशीतेः सामानिकसाहस्रीणाम् , यावत् - चत मृणाम् अशीतीनाम् आत्मरक्षकदेवसाहस्रीणाम् , उपर्युक्तानामुपरि स्वाधिपत्यादिकं कुर्वत ईशानेन्द्रस्य शक्रापेक्षया वैशिष्टयं बोध्यम् । ईशानेन्द्रस्य
औदीच्याधिपतित्वेन दाक्षिणात्याधिपतिशक्रापेक्षया तस्याधिकसामर्थ्यशालित्वात् । तदुक्तं प्रज्ञापनायाम् - 'तेसिंणं बहुमज्झदेसभाए पंचडि सगा पण्णत्ता-अंकवडिसए, फलिहवडिसए, रयणवडिसए, जातरूववडिसए, मज्झे इत्थ ईसाणवडिसए, तेणं वडिंसया सच रयणामया, जाव-पडिरूवा, विशेषता इस प्रकारसे है- “सेणं अट्टावोसाए विमाणावाससयसहस्साणं, असीईए सामाणियसाहस्सोणं जाव चउण्हं असीइणं आयरक्खदेवसाहस्सीणं' वह ईशानेन्द्र २८ अट्ठाईस लाख विमानोंका स्वामी है, अस्सी ८० हजार सामानिक देवांका अधिपति है, तीन लाख ३ वीस हजार २० आत्मरक्षक देवोंका स्वामी है । इस तरह शक्रकी अपेक्षा ईशानेन्द्र में विशिष्टता है तथा यह ईशानेन्द्र उत्तरदिशा का अधिपति है और शक्र दक्षिण दिशाका अघिपति है- इस लिये शक्रकी अपेक्षा ईशानेन्द्रमें विशिष्ट शक्तिशालिता हैं । प्रज्ञापना सूत्र में यही बात इस पाठ द्वारा कही गई है- “ तेसिणं बहुमज्झदेसभाए पंच वडिंसगा पण्णत्ता, अंकडिसए, फलिहबडिमए, जातरूववडिंसए, मज्झे इत्थ ईसाणवडिसए, तेणं वडिंसया सव्वरयणामया जाव
હવે તે વિશેષતા નીચેનાં સૂત્રો દ્વારા સૂત્રકારે પ્રગટ કરી છે__ "सेणं अट्ठावीसाए विमाणावाससयसहस्साणं, असीईए सामाणिय साहस्सीणं जाव चउण्हं असीईणंआयरक्खदेव साहस्सीणं" ते शानेन्द्र २८ અઠયાવીસ લાખ વિમાનવાને અધિપતિ છે, ૮૦ એંસી હજાર સામાનિક દેને અધિપતિ છે અને ત્રણ લાખ વીસ હજાર આત્મરક્ષક દેવોને અધિપતિ છે. આ પ્રમાણે શકેન્દ્ર કરતાં ઈશાનેન્દ્રમાં વિશેષતા છે. શક્રેન્દ્ર દક્ષિણ દિશાને અધિપતિ છે, ઇશાને ઉત્તર દિશાને અધિપતિ છે. તેથી શકેન્દ્ર કરતાં ઈશાનેન્દ્રની શકિત વધારે છે. પ્રજ્ઞાપના સૂત્રમાં એ જ વાત નીચે પ્રમાણેના સૂત્રપાઠમાં પ્રકટ કરી છે"तेसिणं बहुमज्झदेसभाए पंच वडिंसगा पण्णत्ता, अंक वडिसए फलिह वडिंसए, जातरूबवडिंसए, मज्झे इत्थ ईसाणवडिसए, तेणं वडिंसया सव्वरयणा
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૩
