________________
९२६
भगवतीसूत्रे कुतूहलम् औत्सुक्यं यस्य स जातकुतूहल: तपसः संयमस्य तथा देवलोकगमनस्य च कीदृशम् उत्तरं भगवान् वक्ष्यति - तच्छोतुमौत्सुक्यवान् इत्यर्थः " उप्पण्णसड़े " उत्पन्नश्रद्धा उत्पन्ना विशेषेण जाता श्रद्धा यस्य स तथा यद्वा श्रद्धायाः स्वरूपस्य तिरोहितत्वे जातश्रद्धः तस्याः स्वरूपस्य प्रादुर्भावेतु उत्पन्नश्रद्धः ' उप्पण्णसंसए' वह उनमें जगी है । अतः वे जातश्रद्ध कहे गये हैं। इस प्रकार की वांछा के होने का दूसरा कारण यह भी था कि जो संयम और तप के विषय में देवगति गमन की बात को लेकर स्थविर भगवन्तों ने भिन्न २ रूप से अपने २ अभिप्राय प्रकट किये थे सो गौतम को संशय हुआ कि वास्तविक स्थिति क्या है इस कारण उनके जातश्रद्ध होने में संशय कारण हुआ इसलिये वे ( जातसंशय ) कहे हैं। जातकुतूहल वे इसलिये कहे गये हैं कि तप संयम के विषय में तथा देवलोकगमन के विषय में पूछने पर भगवान् कैसा उत्तर देंगे इस बात को सुनने के लिये उनके चित्त में उत्सुकता आगई थी ( उप्पण्णसङ्के) यह पद इस बातको प्रकट करता है कि जो तप संयम को निर्णय करने के निमित्त सामान्यरूप से पहिले वांछा उन्हें जगी थी अब वही वांछा उनमें विशेषरूप से उद्भूत हो गई । अथवा जबतक श्रद्धा का स्वरूप तिरोहित रहता है तबतक वह श्रद्धा ( जाता ) कहलाती है और जब श्रद्धा का स्वरूप प्रकट हो जाता है तब वह श्रद्धा ( उत्पन्न ) कहलाती है। જાતશ્રદ્ધ કહ્યા છે. આ પ્રકારની વાંછા ઉત્પન્ન થવાનું બીજું કારણ એ પણ હતું કે સંયમ અને તપને વિષે દેવગતિમાં જવાની વાતને અનુલક્ષીને જુદા જુદા સ્થવિરોએ જુદે જુદે અભિપ્રાય દર્શાવ્યો હતો. તેથી ગૌતમને સંશય છે કે વાસ્તવિક પરિસ્થિતિ શી છે! આ રીતે જાતશ્રદ્ધ હવામાં તેમને સંશય કારણરૂપ થયે તેથી તેમને “જાતસંશય ” કહ્યા છે. તેમને જાતકુતૂહલ કહેવાનું કારણ એ છે કે તપ, સંયમ અને દેવકગમનના વિષયમાં ભગવાન મહા વીરને પૂછવામાં આવતાં તેઓ શે ઉત્તર આપશે તે જાણવાને તેઓ ઉત્સુક થયા હતા. ' उप्पण्णसडढ़े' ५४ सभ मतावे छ त५, सयभनी निय ४२वाने भाटेनी વાંછા પહેલાં સામાન્ય રૂપે તેમનામાં જાગી હતી. હવે તે વાંછા તેમનામા વિશેષરૂપે ઉદ્દભવી હતી, અથવા જ્યાં સુધી શ્રદ્ધાનું સ્વરૂપ તિરહિત રહે છે त्यां सुधी ते श्रद्धाने ( जाता ) ४ छे, ५न्यारे श्रद्धानुं २१३५ ५४८ २४ Mय छ त्यारे ते श्रद्धाने “ उत्पन्ना" ४ छे, ४अवार्नु तपय मे छ ।
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૨
