________________
प्रमेयचन्द्रिका टी० श.२उ.५सू.६ एकस्मिन्भवेनीवः कतिपितॄणापुत्रोभवति १८२७ वा उक्कोसेणं सयसहस्स पुहत्तं जीवाणं पुत्तत्ताए" एतत्पर्यन्तं ज्ञातव्यम् । भगवानाह-गोयमा' इत्यादि । “ गोयमा" हे गौतम ! "इत्थीए पुरिसस्स य कम्म होते हैं-परन्तु वे सब जन्मते नहीं हैं । तब कि मछली आदि जीवों में जितने उत्सके गर्भ में एक साथ उत्पन्न होते हैं और जन्म भी लेते हैं । हे भदन्त ! एक जीव के अनेक जीव एक ही बार के भवग्रहण करने पर पुत्ररूप से उत्पन्न होते हैं इसमें क्या कारण है-इस बात को जानने के लिये गौतमस्वामी प्रभु से पूछते हैं-(सेकेणटेणंभंते ! एवं बुचइ, जाव हव्वं आगच्छइ) हे भदन्त ! आप ऐसा किस कारण से कहते हैं कि एक जीव के कम से कम एक, दो या तीन जीव पुत्ररूप में एक बार में उत्पन्न हो सकते हैं और ज्यादा से ज्यादा लक्षपृथक्त्व उत्पन्न हो सकता है, इस प्रश्न का उत्तर देते हुए प्रभु गौतम स्वामी से कहते हैं (गोयमा) हे गौतम ! इत्थीए पुरुसस्स य कम्मकडाए जोणीए मेहुणवत्तिए नामं संजोए समुप्पज्जइ ) स्त्री और पुरुष का कर्मकृत योनि में मैथुनवृत्तिक नाम का संयोग उत्पन्न होता है- तात्पर्य यह है कि मैथुन क्रिया में प्रवृत्ति कराने वाला अथवा मैथुनक्रिया का हेतुभूत स्त्री और पुरुष का जब संयोग कर्मकृत योनिमें होता है तब ही जाकर उत्कृष्ट एवं जघन्यरूप से पूर्वोक्त प्रमाणोपेत संतान उत्पन्न होती है ( इत्थीए पुरिसस्स य ) इसका ( मेहुणवत्तिए नाम संजोए એક વારના સંયોગ થી મનુષ્ય સ્ત્રીની પેનીમાં જોકે બે લાખથી નવલાખ જ તેના ગર્ભમાં ઉત્પન્ન થાય છે પણ તે બધાં જન્મ લેતાં નથી. પરંતુ મસ્યાદિ જીમાં જેટલા છે એક સાથે ગર્ભમાં ઉત્પન્ન થાય છે તેટલા તમામ જીવો જન્મ લે છે. હવે તેનું કારણ જાણपाने भोट गीतभरवाभी लगवान महावीरने प्रश्न पूछे छ-" ( से केणटेण भते! एवं वुच्चइ, जाव हव्व आगच्छइ?" महन्त ! २५ मे २॥ १२ કહે છે કે એક જીવના એક વારના ભવગ્રહણથી ઓછામાં ઓછા એક, બે, અથવા ત્રણ જીવ પુત્ર રૂપે ઉત્પન્ન થઈ શકે છે અને વધારેમાં વધારે લક્ષ–પૃથકૃત્વ જી પુત્ર રૂપે ઉત્પન્ન થઈ શકે ? આ પ્રશ્નનો ઉત્તર मापता महावीर प्रभु छ -(गोयमा) गौतम! (इत्थीए पुरिसस्स य कम्मकडाए मेहुणवत्तिए नाम संजोए समुप्पज्जइ) खा भने पुरुषना मत યોનિમાં મૈથુનવૃત્તિક નામનો સંગ ઉત્પન્ન થાય છે. તેનો ભાવાર્થ આ પ્રમાણે છે–મૈથુન ક્રિયામાં પ્રવૃત્તિ કરાવનાર અથવા મિથુન કિયાના હેતુરૂપ રમી અને પુરુષને સોગ જયારે કર્મકૃત યોનિમાં થાય છે, ત્યારે જ જઘન્ય અને ઉત્કૃષ્ટ ની અપેક્ષાએ પૂર્વોક્ત પ્રમાણમાં દર્શાવ્યા મુજબ સંતાન ઉત્પન્ન
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૨
