________________
भगवतीसूत्रे पाणा' पृथिवीपतिष्ठिता त्रसाः स्थावराः प्राणाः, सर्वेपि प्राणिनः पृथिव्यधिकरणका एव । जीवाः पृथिवीप्रतिष्ठिताः, इत्यपि कथनम् प्रायिकमेव, आकाशपर्वतविमानादावपि जीवनिवासस्य शास्त्रे प्रतिपादनात् । 'अनीवा जीवपइडिया' अजीवाः शरीरादिपुद्गलरूपाः जीवप्रतिष्ठिताः जोवाः प्रतिष्ठा अधिकरणं येषां ते जीवप्रतिष्ठिताः शरीरादीनां जीवेषु स्थितत्वात् । 'जीवा कम्मपइडिया' जीवाः कर्मप्रतिष्ठिताः, अनुदयावस्थकर्म पुद्गलसमुदायरूपेषु कर्मसु संसारिजोवानामा. श्रितत्वात् , जीवाः कर्माधीनस्थितिका इत्यर्थः । 'अजीवा जीवसंगहिया' अजीवा जीवसंगृहीताः, मनोभाषादिषु पुद्गलानां जीवैः संगृहीतत्वात् । " पुढवीपइट्ठिया तसा थावरा पाणा" जो ऐसा कहा गया है सो इसका भावार्थ यह है कि जितने भी त्रस और स्थावर जीव हैं वे सब पृथिवी है अधिकरण (आधार)वाले हैं। "पृथिवी प्रतिष्ठितानसाःस्थावराः प्राणाः" ऐसा जो कथन किया गया है सो यह भी प्रायिक ही है क्योंकि आकाश, पर्वत और विमान आदि में भी जीवों का निवास शास्त्र में प्रतिपादित किया गया है। "अजीवाः जीवप्रतिष्ठिताः" ऐसा जो कहा गया है सो उसका अभिप्राय ऐसा है कि शरीरादि पुद्गलरूप जो अजीव हैं वे जीव के आधाररूप है-जिनका अधिकरण जीव हैं, क्यों कि शरीरादिक पुद्गल जीवों में स्थित होते हैं । " जीवा कम्मपइट्टिया" जीव कर्मप्रतिष्ठित हैं ऐसा जो कहा गया है, सो उसका अभिप्राय ऐसा है कि अनुदयावस्था प्राप्त कर्म पुद्गल के समुदाय ऊपर संसारी जीव आश्रित रहते हैं, अर्थात् संसारी पृथ्वी छ त शन! आधारे ४ प्रतिष्ठित छ. “ पुढवीपइडिया तसा थावरा पाणा', (पृथ्वीप्रतिष्ठित स स्था१२ ७)नु तपय छ , २ai
स भने स्था१२ । छे तेनी माघार पृथ्वी छ “पुढवीपइद्विया तसा थावरा पाणा" मेरे ४थन छ ते ५४ घणे मागे छ सम सभा २७४ माश, પર્વત અને વિમાન વગેરેના આધારે પણ જીનાં રહેઠાણ છે, એવું શાસ્ત્રોમાં प्रतिपाहन राये छे. ( अजीबो, जीवपइद्विया ) (पप्रतिष्ठित છે) તેનું તાત્પર્ય એ છે કે શરીરાદિ પુદ્ગલ રૂપ જે અજીવ છે તેમનું અધિકરણ (આધાર) જીવ છે જેમનું અધિકરણ (આધાર) જીવ છે તેમને જીવપ્રતિષ્ઠિત કહે છે. કારણ કે શરીરાદિ પુલે છાને આધારે પ્રતિષ્ઠિત ( સ્થિતી) हाय छे. “जीवा कम्मपइट्ठिया" (म प्रतिष्ठित ७३) । भतित छ. તેને ભાવાર્થ આ પ્રમાણે છે-ઉદયમાં નહીં આવેલ કમ પુદ્ગલેને આધારે સંસારી જી રહેલા છે. એટલે કે સંસારી જીવોની સ્થિતિ કર્માધીન હોય,
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૨
