________________
६८३
भगवतीसूत्र
न्धेन यदासनं तत्-लगण्डासनम् । २ उत्कुटुकासनं नाम-पुतस्य (श्रोणिभागस्य) भूमावलगनेनोपवेशनमिति ३।
दशम्यां प्रतिमायां तपश्चरणं पूर्ववदेव । अत्रेमानि त्रीणि आसनानि वीरासनं गोदोहिकासनं, आम्रकुब्जासनं चेति । तत्र वीरासनम्-निरालम्बेऽपि सिंहासनोपविष्टवद् भून्यस्तचरणमुक्तजानुक्मुपवेशनम् । सिंहासनोपविष्टस्य सिंहासनेऽपसारिते याहगवस्थानं भवति तदाकारेणावस्थानं बीरासनमुच्यते वीरपुरुषाचरणी यत्वेनातिदुष्करवादस्येति । गोदोहिकासनम् – गोदोहिका-गोदोहनं, तद्वद् यदासनं तद्गोदोहिकासनम् , यथा गोदोहको गोदोहनवेलायामास्ते तद्वद् पादासंबंध रखते हैं और पीठ-पृष्टभाग-जमीन से संबंध नहीं रखना, अर्थात् वह उससे अधर-अस्पृष्ट रहता है अत:ऐसा जो आसन होता है वह लगण्डासन है २ । जिस आसन में बैठने में पुत-बैठक जमीन से न लगे-अधर ही रहें वह आसन उत्कुटुक आसन है ३। दशवीं प्रतिमा में तपस्या पहिले की तरह ही सात दिन रात तक की होती है। इसमें ये तीन आसन होते हैं-वीरासन १, गोदोहिकामन २, आम्रकुब्जासन ३ । वीरासन वह है कि किसी आदमी को कुर्सी पर बैठा दो
और फिर उसके नीचे से वह कुर्सी नीकाल दो-इस स्थिति में वह व्यक्ति जैसे पहिले कुर्सी पर बैठा था कुर्सी के निकालने पर यदि उसी स्थिति में बैठा रहता है तो वह वीरासन है। इसको वीरासन इसलिये कहते हैं कि यह आसन वीरपुरुषों द्वारा ही आचरणीय होता है ।। जिस प्रकार गाय का दूध निकालने वाला व्यक्ति गाय को दुहते समय बैठता है-ऐसे आसन से जो बैठना होता है वह गोदोहिकासन है। ભૂમિને સ્પર્શતું નથી. જે આસનમાં બેસતી વખતે પુત “કુલા ” જમીનથી અદ્ધર જ રહે છે તે આસનને ઉત્કટુકાસન કહે છે.
દસમી ભિક્ષુપ્રતિમામાં પણ પહેલી બે-આઠમી અને નવમી-પ્રતિમા પ્રમાણે જ સાત દિનરાતની તપસ્યા કરાય છે. પણ દસમી પ્રતિમામાં આ त्रय मासना थाय छ-(१) वीरासन, (२) गोहोािसन मने ( 3 )साम्रકુન્શાસન. ખુરશી પર બેઠેલા માણસની નીચેથી ખુરશીને ખસેડી લેવામાં આવે છતાં પણ ખુરશી પર બેઠો હોય એજ રીતે જે આસનમાં બેસવામાં આવે છે તે આસનને વીરાસન કહે છે. તેને વીરાસન કહેવાનું કારણ એ છે કે તે આસન વીર પુરુષ દ્વારા આચરણીય છે. ગાયને દેહતી વખતે જે રીતે દેહ
શ્રી ભગવતી સૂત્રઃ ૨