________________
५०
भगवतीसूत्रे स्यादि, रोहा' हे रोह ! 'लोए य अलोए य' लोकचालोकश्च 'पुधिपते पच्छा पेते' पूर्वमप्येतौ पश्चादप्येतौ दोवि एए सासया भावा' द्वावप्येतौ शाश्वतौ भावौ 'अणाणुपुब्बी एसा रोहा' अनानुपू]षा रोह!, हे रोह! इमौ द्वारपि लोकालोकौ भावौ प्रवाहरूपेण नित्यौ, अतः पूर्व लोकः पश्चादलोक इत्याकारिकाऽनयोरानुपूर्वी नास्ति किन्तु पूर्वपश्चात्रूपक्रमविवर्जितावेताविति लोकोप्यलोकोपि अलोकोपि लोकोपीति भावार्थः । 'पुचि भंते! जीवा पच्छा अजीवा, पुब्धि अजीवा पच्छा जीवा' पूर्व भदन्त ! जीवाः, पश्चादजीवाः पूर्वमजीवाः पश्चाद् जीवाः, हे भदन्त ! पूर्व जीवाः पश्चादजीवाः पूर्वमजीवाः पश्चाज्जीवा वेति । जीवा जीवविषये पूर्वापरभावो विद्यते न वेति प्रश्नार्थ । भगवानाह-'जहेव' जाते हैं किन्तु इनसे रहित ऐसा जो केवल एक आकाशरूप स्थान है उसका नाम अलोक है। भगवान ने उनके इस प्रश्न का उत्तर देते हुए उनसे कहा कि (रोहा) हे रोह ! (लोए य अलोए य) लोक और अलोक ये दोनों (पुब्धिपेते पच्छापेते ) पहिले भी हैं और पोछे भी हैं। (दो वि एए सासया भावा) ये दोनों भी शाश्वत भाव हैं । (अणाणुपुव्वी एसा रोहा) हे रोह ! यह अनानुपूर्वी है। तात्पर्य कहने का यह है कि जब ये दोनों ही भाव-लोक अलोक रूप ये दोनों पदार्थ, द्रव्य-प्रवाहरूपसे नित्य हैं इस लिये इनमें ऐसी आनुपूर्वी नहीं है कि पहिले लोक है बाद में अलोक है, अथवा पहिले अलोक है और बाद में लोक है अतः ये दोनों ही पूर्व पश्चात् रूप क्रम से रहित हैं। (पुव्वि भंते! जीवा पच्छा अजीवा ? पुव्विं अजीवा पच्छा जीवा ?) हे भदन्त ! पहिले जीव हैं और बाद में अजीव हैं? अथवा पहिले अजीव हैं और बाद में जीव हैं ?, क्या છે. પણ જ્યાં ધર્માસ્તિકાયાદિક છે દ્રવ્યો હોતાં નથી. પણ માત્ર એક આકાશ દ્રવ્ય જ છે તેને અલેક કહે છે. ભગવાન મહાવીર દેહ અણગારના તે પ્રનોના या प्रमाणे उत्त२ मा छे. “रोहा" रोड ? "लोए य अलोए य” सो अनमो , ते भन्ने “ पुल्विपते पच्छापेते ” ५सय ५५ छ मन पछी ५॥ छ "दो वि एए सासया भावा" ते अन्न शाश्वत मा छे “अणाणुपूवी एसा रोहा" है ! ते माव। मानु५वीं विनाना छ. उपार्नु तात्पर्य है લોક અને અલોકરૂપ બને પદાર્થ દ્રવ્ય-પ્રવાહ રૂપે નિત્ય જ હોવાથી તેમનામાં એવી આનપૂવને અભાવ છે કે પહેલાં લેક છે અને પછી અલેક છે, અથવા પહેલાં અલેક છે અને પછી લેક છે. તેથી તેઓ બન્ને આનુપૂર્વીથી પૂર્વ અને पछी सेवा भथी २डित ४ छ. “पुचि भंते ! जीवा पच्छा अजीवा ? पनि अजीवा पच्छा जीवा ?" भगवन् । पडसा छ भने पछी मी અથવા પહેલાં અજીવ છે અને પછી જીવ છે ? એટલે કે જીવ અને અજીવમાં
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૨