________________
---
प्रमेयचन्द्रिका टीका श० २ ० १ सू० १२ स्कन्दकचरितनिरूपणम् ५६९ एवं खलु स्कन्दक ! मया द्विविधं मरणं प्रज्ञप्तम् तद्यथा-बालमरणं च पंडितमरणं च । अथ किं तद् बालमरणम् ! बालमरणं द्वादशविध प्रज्ञप्तम् , तद्यथा-वलयमरणं १, वशामरणम् , अंतः शल्यमरणम् ३, तद्भवमरणं ४, गिरिपतनम् ५, तरुपत नम् ६, जलप्रवेशः ७, जलनप्रवेशः ८, विषभक्षणम् ९, शस्त्रापाटनम् १०, वैहायसं ११, गृध्रस्पृष्टम् १२ । इत्येतेन स्कन्दक ! द्वादशविधेन बालमरणेन म्रियमाणोणं अयमद्वे) तथा-हे स्कन्दक ! जो तुम्हे यह इस प्रकार का आध्यात्मिक, चिन्तित यावत् मनोगत संकल्प उत्पन्न हुआ है कि जीव किस मरण से मरकर अपने संसार की वृद्धि से बढ़ता है और किस मरणसे मर कर वह अपने संसार को हानि से घटता है-सो उसका भी यह समाधान है की-(एवं खलु खदया ) हे स्कन्दक ! (मए दुविहे मरणे पनत्ते ) मैने मरण दो प्रकार का कहा है-(तंजहा ) वे उसके दो प्रकार ये हैं-(बालमरणे य पंडियणे य) १ बालमरण और दूसरा पण्डितमरण । (से कि तं बालमरणे ) बाल मरणक्या है ? उत्तर (बालमरणे दुवालसविहे पन्नत्ते ) पालमरण बारह प्रकार का कहा गया है। (तजहा) जैसे-(यलयमरणे, वसट्टमरणे, अंतोसल्लमरणे, तम्भमरणे, गिरिपडणे, तरुपडणे जलप्पवेसे, जलणप्पवेसे, विसभक्खणे, सत्थो वाडणे, वेहाणसे, गिद्धपिढे) बलयमरण १-तडफ तडफ कर मरना, वशार्तमरण २-पराधीनता पूर्वक झूर २ कर मरना, अन्तःशल्यमरण ३
તમારા મનમાં આ પ્રકારને આધ્યાત્મિક, ચિંતિત (યાવતુ) મનોગત સંકલ્પ ઉત્પન્ન થયો છે કે ક્યા પ્રકારના મરણથી મરીને જીવ પિતાને સંસાર વધારે છે. અને ક્યા પ્રકારના મરણથી મરીને જીવ પિતાને સંસાર ઘટાડે ?-તેનું 4] प्रमाणे समाधान छ-( एवं खलु खंदया) ७ २४६४ ! ( मए दुविहे मरणे पन्नत्ते ) में 2 प्रा२नां भ२ छ, ( तंजहा ) ते ५४३॥ २॥ प्रमाणे छ-( बालमरणे य पंडियमरणे य) (1) पासम२५] भने (२) पारित भ२५ (से किं तं बालमरणे १) शासभर सटसे शु.? 6त्तर-( बालमरणे दुबालसविहे पन्नत) मातभर पा२ २i xii छ-(तौं जहा) ते ४॥२॥ 24. प्रभा छ ( बलयमरणे, वसहमरणे, अतोसल्लमरणे, तब्भवमरणे, गिरिपडणे, तरुपडणे, जलप्पवेसे, जलणापवेसे, विसभक्खणे, सत्थोबाडणे, वेहाणसे,गिद्धपिट्टे ) (૧) વલયમરણ-તરફડી તરફડીને થતું મરણ (૨) વશાર્તામરણ–પરાધીનતા પૂર્વક થતું મરણ, (૩) અન્તઃશલ્ય વિણ શરીરમાં શસ્ત્રાદિ પેસી જવાથી
भ७२
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૨