________________
प्रमेयचन्द्रिका टीका श० २ उ० १ सू० ४ स्कन्दकचरितनिरूपणम् ५०९ पारगामी अखिलवेदार्थ विषयकज्ञानवानित्यर्थः, ' सडंगवी'' षडंगवित् , षण्णामपि वेदाङ्गानां वक्ष्यमाणानां विशेषरूपेण ज्ञानवानित्यर्थः, 'सहिततविसारए' षष्ठीतंत्रविशारदः षष्ठीतंत्र-कापिलं दर्शनम् तत्र विशारदः तद्विषयकज्ञानवानित्यर्थः, 'संखाणे' संख्यानः संख्यान संख्याप्रधानकं गणितशास्त्रम्, तत्र पंडित इति । अङ्गनामानि दर्शयति-'सिक्खा' इत्यादि । 'सिक्खाकप्पे' शिक्षाकल्पे शिक्षा च कल्पश्चेत्यनयोः समाहारे शिक्षाकल्पं, तस्मिन् , तत्र शिक्षाशिक्ष्यते वेदार्थोऽनयेति शिक्षा, अक्षरस्वरूपनिरूपकं शास्त्रमित्यर्थः, कल्पः-वेदविहिताचारनिरूपकं शास्त्रम् , तस्मिन् , 'वागरणे' व्याकरणे, शब्दशास्त्रे 'छंदे छन्दति पद्यलक्षणशास्त्रे, 'निरुत्ते' निरुक्ते, शब्दानां व्युत्पत्तिनिरूपणपरकशास्त्रे, 'जोइसामयणे ' ज्योतिषामयने, ज्योतिःशास्त्रे, पुनरपि 'अन्नेसु य बहूसु वम्हण्णएम' अन्येषु च बहुषु ब्राह्मण्यकेषु, ब्राह्मणसंबन्धिषु अन्येष्वपि च बहुषु शास्त्रेषु मनुस्मृस्थ ही थे । ( पारए ) समस्त वेदार्थ विषयक ज्ञान से यह युक्त था। ( सडंगवी) वेद के जो छह अङ्ग होते हैं उनका यह विशेषरूप से ज्ञाता था। (सहितंतविसारए ) कापिल दर्शन-सांख्यदर्शन में वह विशारद था। सांख्यदर्शन के सिद्धान्त से भी यह विशेषरूप से परिचित था। ( संखाणे ) संख्यान शब्द का अर्थ संख्याप्रधान गणितशास्त्र है-इसमें वह पण्डित था । (सिक्खाकप्पे ) वेद का अर्थ जिसके द्वारा सीखा जाता है वह शिक्षा है, तथा वेदविहित आचार का निरूपक जो शास्त्र है वह कल्प है । शिक्षा और कल्प इन दोनों में तथा ( वागरणे ) व्याकरण-शब्द शास्त्र में (छंदे ) छंदः शास्त्र में (निरुत्ते) शब्दों की व्युत्पत्ति निरूपण परक शास्त्र में व्युत्पत्ति शास्त्र में (जोइसामयणे) ज्योतिषशास्त्र में, तथा ( अन्नेसु बहूसु वण्णएसु ) और भी दूसरे अनेक ब्राह्मणसम्बन्धी मनुस्मृति-याज्ञवल्क्यादि स्मृति आदि शास्त्रों में, अथवा अशीचा उता. “पारए" : विषय ज्ञानमात पात तो (सडंगवी) वना ७. मग ते विशेष ३५ ज्ञाता तो. (सद्विततविसारए) पिसाशन-सांस्य शनात विशा२४ ता. (संखाणे) सध्या प्रधान गणितशाखने ५ तनिध्यात डत (सिक्खा कप्पे) रन 43 होन। मथ शापामा छ त “शिक्षा " અને વેદકથિત આચારનું નિરૂપક જે કપ શાસ્ત્ર છે તેમાં પણ તે વિશારદ હસ્તે (वागरणे) व्या४२ शासभा, (छदे ) ७४ शास्त्रमा, (निरुते) व्युत्पत्ति शासभा, (जोइसामयणे) ज्योतिष शासभा तथा (अन्नेसु बहूसु बम्हण्णएसु) ilan ५५] भने। બ્રાહ્મણ શાસ્ત્રોમાં (મનુસ્મૃતિ,) યાજ્ઞવલ્કયાદિ સ્મૃતિ, આરણ્યક વગેરે બ્રાહ્મણ
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૨