________________
प्रमेयचन्द्रिका टीका श०२ उ०१ सू०३ वायुकाय-आन-पानस्वरूपनिरूपणम् ४७३
___ भगवानाह–'हंत' इत्यादि, ' इंता गोयमा ' इन्त गौतम ! ' जावपच्चायाइ ' यावत् प्रत्यायाति, अत्र यावत्यदेन--" वाउकाए वाउकाए चेवअणेगसयसहस्सखुत्तो उद्दाइत्ता उदाइत्ता तत्थेव भुज्जो भुज्जो " इति संग्रहः । पुनः प्रश्नयति गौतमः-'से भंते किं पुढे उद्दाइ ' स मदन्त किं स्पृष्ट अपद्रवति, स्पृष्टः स्वकायशस्त्रण, परकायशस्त्रेण तदुभयशस्त्रेण वा हतोऽपद्रवति-म्रियते, अथवा ' अपुढे उद्दाइ' अस्पृष्टः अपद्रवति स्वकाय शस्त्रादिना अस्पृष्टः अहत
" असंखोसप्पिणीओ एगिदियाण उ चउण्हं ।
ता चैव अणंता वणस्सईए उ बोद्धच्या ।।" अर्थात्-चार एकेन्द्रिय जीवों की कायस्थिति असंख्यात अवसर्पिणी उत्सर्पिणीकाल प्रमाण होती है। तथा वनस्पति कायिक जीवों की कायस्थिति अनंत अवसर्पिणी उत्मर्पिणीकालरूप होती है। इस प्रश्न का उत्तर देते हुए भगवान् गौतम से कहते हैं कि (हंता गोयमा ! जाव पच्चायाइ ) हां गौतम ! यावत् वह जन्म लेता है। यहां ( यावत् ) पद से (वाउकाए वाउकाए चेव अणेगसयसहस्स खुत्तो उद्दाइत्ता उद्दाइत्ता तत्थेव भुजो २ इस पाठ का संग्रह किया गया है।
(से भंते ! किं पुढे उद्दाइ ) हे भदन्त ! वह कायिक जीव क्या स्पृष्ट अपने शरीररूपशस्त्र से, परकायरूप शस्त्र से अथवा तदुभयकाय. रूप शस्त्र से हत होकर मरता है ? कि (अपुढे उद्दाइ ) स्वकायादि शस्त्र से आहत हुआ (लगकर ) ही मरता है ? भगवान
ભાવાર્થ-પૃથ્વી, પાણી અગ્નિ અને વાયુકાયના જીવોની કાયસ્થિતિ અસંખ્યાત અવસર્પિણી ઉત્સર્પિણી કાળ પ્રમાણ હોય છે. તથા વનસ્પતિકાયના જીની કાયથિતિ અનંત અવસર્પિણી કાળ પ્રમાણે હોય છે.
ગૌતમ સ્વામીના તે પ્રશ્નને મહાવીર પ્રભુ આ પ્રમાણે ઉત્તર આપે છે. "हता गोयमा ! जाव पच्चायाइ" , गौतम! पायुया ७ वाम વખત મરીને વાયુકાર્યમાં જ ફરી ફરીને જન્મ લે છે. અહીં (યાવત) પદથી “वाउकाए वाउकाए चेव अणेगसयसहस्स खुत्तो उद्दाइत्तो उद्दाइत्ता तत्थेत्र भुज्जोर" પાઠ ગ્રહણ કરાય છે.
प्रश्न-" से भंते ! किं पुढे उद्दाइ” सन् ते वायुयि । शु. पोताना શરીર રૂપ શસ્ત્રથી, પરકાય રૂપ શસ્ત્રથી અથવા બન્ને કાય રૂપ શસ્ત્રથી હણાઈને भरे छ! 'अपुढे उद्दाइ" २१४ाय वगेरे शाथी साधात पाभीने भरे छे ?
भ ६०
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૨