________________
प्रमेयचन्द्रिका टीका श० २ उ०१सू०२ उच्छवासनिःश्वासस्वरूपनिरूपणम ४६१ न्ति वा उच्छ्वसंति वा निःश्वसंति वा, नारकजीवाः कानि द्रव्याणि आनप्राणादि तया गृह्णन्तीति प्रश्नाशयः । भगवानाह 'तं चेव' इत्यादि । 'तं चेव जाव नियमा छदिसि आणमंति वा पाणमंति वा उस्ससंति वा नीससंति वा 'हे गौतम ! तदेव यथा पृथिव्यायेकेन्द्रियजीवविषये कथितं तथा नैरयिका अपि 'दव्वओ णं अणंतपएसियाई दवाई' इत्याद्यालापकः संग्राह्यः । कियत्पर्यन्तमित्याह-यावत् नियमात् पदिशम् , यावत् नियमात् षड्दिशमाश्रित्यानप्राणादिकं गृह्णन्त्येवेति भावः । 'जीवा एगिदिया वाघायनियाघायाय भाणियव्वा' जीवा एकेन्द्रिया व्याघातानिर्व्याघाताश्च भणितव्याः, ' सेसा नियमा छद्दिसिं' मंति वा पाणमंति वा उस्ससंति वा, नीलसंति वा) हे भदन्त नारकजीव किस प्रकारके द्रव्योंको श्वासोच्छवासरूपमें ग्रहण करते हैं और छोड़ते हैं? __उत्तर-(तं चेव जाव छदिसिं आणमंति वा पाणमंति वा उस्मसंति वा नीससंति वा ) हे गौतम ! जिस प्रकार से पृथिव्यादिक एकेन्द्रिय जीव के विषय में मैंने कहा है उसी तरह से नैरयिक जीवों के विषय मेंभी जानना चाहिये । अर्थात् नैरयिक जीव भी ( दवाओ) द्रव्य की अपेक्षा से ( अणंतपएसियाई दब्वाइं ) अनंत प्रदेशवाले द्रव्यों को श्वासोच्छ्वास के रूप में ग्रहण करते हैं और छोड़ते हैं इत्यादि आलापक यहां लगा लेना चाहिये। यह आलापक कहां तक लेना चाहिये ? तो इसके समाधान निमित्त कहा गया है कि (जाव छदिसि) अर्थात् नारक छह दिशाओं में से श्वासोच्छ्वास के द्रव्यों को ग्रहण करते हैं जीवा एगेंदिया वाघाय निव्वाधाया य भाणिव्या" सामान्य जीव और एकेन्द्रिय जीव व्याघात और अव्याघातवाले कहना चाहिये નારકજીવ કઈ જાતનાં દ્રવ્યને શ્વાસોશ્વાસ રૂપે ગ્રહણ કરે છે અને છેડે છે?
उत्तर-त चेव जाव छद्दिसिं आणमति वा पाणम ति वा, उस्ससंति वा नीससंति वा गौतम ! पृथिवी ३ मेन्द्रिय योना श्वासोश्वासना विषयमा કહ્યા પ્રમાણે જ નારકના વિષયમાં પણ સમજવું એટલે કે નારકીના જીવો ५ " दवओ अणंतपएसियाई दवाई" द्रव्यनी अपेक्षाये सनत प्रशવાળા દ્રને શ્વાસોચ્છવાસમાં ગ્રહણ કરે છે અને છેડે છે, ઈત્યાદિ આલાપક અહીં કહેવા જોઈએ. કયાં સુધી ને આલાપક કહેવા જોઈએ? તે તેના समाधान माटे युं छे , “ जोव छदिसि " ना२४ । छ हिशमांथी वासे। ૨૭વાસમાં ગ્રહણ કરવા યોગ્ય દ્રવ્યને ગ્રહણ કરે છે. ” ત્યાં સુધી તે અલા ५४ डी. “ जीवा एगे दिया वाघाय निवाघायाय भाणियव्यो" सामान्य છે અને એકેન્દ્રિય જીવો વ્યાઘાત વાળા અને વ્યાઘાતવિનાના કહેવા જોઈએ
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૨