________________
४६०
भगवतीसो वनाओ कालाई ताई कि एकगुणकालाई जाव अनंतगुणकालाइंपि' इत्यादि, एकवर्णानि द्विवर्णानि त्रिवर्णानि यावत्पश्चवर्णान्यपि, यानि वर्णतः कालानि तानि किमेकगुणकालानि यावदनंतगुणकालान्यपि, एकवर्णानि द्विवर्णानि त्रिवर्णानि यावत् पंचवर्णान्यपि द्रव्याणि आनप्राणतया गृहन्तीत्यर्थः, यानि द्रव्याणि वर्णतः कालानि तानि किमेकगुणकालानि यावदनंतगुणकालान्यपि, एकगुणकालानीत्या. रम्यानन्तगुणकालानि द्रव्याणि आनप्राणतया गृह्णन्तीत्यर्थः एवं गन्धरसादिष्वपि ज्ञातव्यम् । पृथिव्यादिजीवानामानप्राणादि भवतीत्यवगम्य नारकविषये प्रश्नयति- कि णं भंते ' इत्यादि, 'कि भंते ' कानि खलु द्रव्याणि भदन्त ! 'णेरइया आणमंति वा, पाणमंति वा उस्ससंति वा नीससंति वा ' आनन्ति वा प्राणदुनाई, तिवनाई जाव पंचवन्नाइं पि, जाइं वनभो कालाई ताई कि एक गुणकालाई जाव अणंतगुणकालाई पि) इत्यादि, अर्थात् भाव की अपेक्षा से जिस द्रव्यों को ये जीव श्वासोच्छ्वासरूप से ग्रहण करते हैं वे एक ही वर्णवाले नहीं होते हैं, किन्तु एक वर्ण वाले भी होते हैं, दो वर्ण वाले भी होते हैं, तीन वर्ण वाले भी होते हैं, चार वर्ण वाले भी होते हैं और पांच वर्ण वाले भी होते हैं । तथा जो द्रव्य वर्ण से काले उन जीवों द्वारा श्वासोच्छ्वास के रूप में ग्रहण किये जाते हैं वे द्रव्य एक गुण काले भी होते हैं, दो गुण काले भी होते हैं, तीन गुण काले भी होते हैं यावत् अनंतगुण काले भी होते हैं। इसी तरह से गंध रस आदि में भी जानना चाहिये । इस तरह के कथन से पृथिव्यादि जीवों में आन प्राणादि होते हैं ऐसा जानकर अब नारक के विषय में गौतम स्वामी प्रभु से प्रश्न करते हैं कि ( किं णं भंते ! णेरइया आणवन्नओ कालाई ताई किं एकगुणकालाणं जाव अणतगुणकालाई पि"
ભાવની અપેક્ષાએ તે જીવો જે દ્રવ્યને શ્વાસે છૂાસ રૂપે ગ્રહણ કરે છે તે દ્રવ્યે એક જ વર્ણવાળાં હતાં નથી, પણ એક વર્ણવાળાં પણ હોય છે, બે વર્ણવાળા પણ હોય છે, ત્રણ વર્ણવાળાં પણ હોય છે, ચાર વર્ણવાળાં પણ હોય છે અને પાંચ વર્ણવાળાં પણ હોય છે. તથા જે કાળા વર્ણના દ્રવ્યે તે જી વડે શ્વાસે અછૂવાસ રૂપે ગ્રહણ કરાય છે તે દ્રવ્ય એક ગણું, બે ગણું ત્રણ ગણું, અને અનંતગણુ (પર્યત ) કાળાં પણ હોય છે. એ જ પ્રમાણે ગંધ, રસ વગેરેના વિષયમાં પણ સમજવું આ રીતે પૃથ્વીકાય વગેરે જીવમાં શ્વાસોચ્છવાસના વિષયમાં જાણી લઈને હવે નારક જીવોના શ્વાસોશ્વાસના विषयमा गौतम स्वामी महावीर प्रभुने पूछे छ- 'किं णं भंते ! णेरड्या आणमंति वा पाणमंति वा, उस्ससंति वा नीससंति वा " सगवन
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૨
