________________
प्रमेयचन्द्रिका टीका श०१ ४०९०५ कालास्यवेषिकपुत्र प्रश्नोत्तर निरूपणम् ३१९ पौरुषी प्रभृतिनियमरूपस्य सावद्ययोगनिवृत्तिरूपस्य श्रावकनत्रमव्रतरूपस्य पापत्यागप्रतिज्ञारूपस्य वा प्रत्याख्यानस्य आत्मधर्मतया धर्मधर्मिणोरभेदात् आत्मैव प्रत्याख्यानं तथा कर्मागमनमार्गाऽऽश्रवनिरोधरूपस्य प्रत्याख्यानप्रयोजनस्यापि आत्मधर्मतया आत्मैव प्रत्याख्यानप्रयोजनमपि, एवं सप्तदशविधस्य पृथिवी कायिकप्रभृतिसंरक्षणरूपस्य पापोपरमरूपस्य संयमस्य आत्मधर्मतया आत्मैव संयमः, तथा प्राणातिपात - मृपावाद - अदत्तादानमैथुनादिविरतिरूपस्य पञ्चास्रव संवरणमूलगुणादिकरणलक्षणानास्रवत्वरूपस्य च संयमप्रयोजनस्यापि आत्मधर्मतया आत्मैव संयमप्रयोजनम्, तथा संवियते कर्मकारणं प्राणातिपातादि निरुध्यते येन जाती है कि आत्मा के निज गुण आत्मा से भिन्न नहीं होते हैं । जैसे " नीलो घटः" यहां पर नीलगुण का घटरूप गुणी के साथ अभेद किसी अपेक्षा माना जाता है । इसी तरह से पौरुषी आदि नियमरूप, अथवा सावद्य योगनिवृत्तिरूप, अथवा श्रावक के नवमव्रतरूप, अथवा - पाप त्याग रूप जो प्रत्याख्यान है वह आत्मा का धर्म है । अतः आत्मा के धर्मरूप होने के कारण धर्म और धर्मों में यहां पर भी अभेद मानकर आत्मा को ही प्रत्याख्यानरूप कह दिया गया है। तथा नवीन कर्मों का आगमन होना इसका नाम आस्रव है-इस आस्रव के निरोध होने रूप जो प्रयोजन प्रत्याख्यान का है वह भी आत्मा का धर्म है । अतः आत्मा ही प्रत्याख्यान का प्रयोजन भी है। इसी तरह से १७ (सतरह) प्रकार का जो संयम है कि जो पृथिवीकायिक बगैरह जीवों के संरक्षणरूप और पापों के उपरम निवृत्तिरूप होता है वह भी आत्मा का ही धर्म है । अतः आत्मा ही संयम है । तथा प्राणातिपात, मृषावाद, अदत्तादान, मैथुन
" नीलो घटः " भां नीस गुणुनी साधे घट (घडा) ३५ गुणी साथै अर्ध અપેક્ષાએ અભેદ ભાવ માની લેવામાં આવે છે. એ જ પ્રમાણે પારસી વગેરે નિયમરૂપ, અથવા સાદ્યયાત્ર-નિવૃત્તિરૂપ, અથવા શ્રાવકના નવમા વ્રતરૂપ, અથવા પાપત્યાગરૂપ જે પ્રત્યાખ્યાન છે, તે આત્માના ધરૂપ છે. તેથી પ્રત્યાખ્યા નને પણ આત્માના ધરૂપ ગણીને ધર્મ અને ધર્મીમાં અહીં પણ અભેદ માનીને આત્માને પ્રત્યાખ્યાનરૂપ કહેવામાં આવ્યેા છે-તથા નવાં કર્મના આગ. મન ( આસ્રવ ) ના નિરોધ કરવાનું પ્રત્યે:જનરૂપ જે પ્રત્યાખ્યાન છે તે પણ આત્માના ધરૂપ છે. તે કારણે આત્મા પ્રત્યાખ્યાનનું પ્રયાજન પણ છે. એજ પ્રમાણે પૃથ્વીકાયિક વગેરે જીવાની રક્ષા કરવારૂપ અને પાપથી નિવૃત્ત થવારૂપ જે ૧૭ પ્રકારના સંયમ છે તે પણ આત્માના જ ધરૂપ છે. તેથી આત્મા જ સયમ છે, તથા પ્રાણાતિપાત, મૃષાવાદ, અનુત્તાદાન, મૈથુન વગેરેની વિરતિ
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૨
