________________
भगवतीसूत्रे तैजसवर्गणाश्च गुरुलघुका एव भवन्ति, ततस्तादृशे कारणे गुरुत्वलघुत्वात्कार्येऽपि गुरुत्वलघुत्वे एव भवत इति । तदुक्तम्
'ओरालिय वेउन्धिय आहारग तेय गुरुलहू दव्या' । इति । छाया-औदारिकवैक्रियकाहारकतैजसानि गुरुलघुकानि द्रव्याणि ॥” इति । ___ औदारिकं वैक्रियकम् आहारकं तथा तैजसमित्येतत्सर्व गुरुलघुव्यमेवेति । 'जीवं च कम्मणं च पडुच्च णो गुरुया णो लहुया णो गुरुयलहुया अगुरुलहुया' जीवं च कार्मणं च प्रतीत्य नो गुरुका नो लघुका नो गुरुकलघुकाः अगुरुलघुकाः, नारका जीवापेक्षया कामणशरीरापेक्षया च अगुरुलघुका एव जीवस्यारूपिद्रव्यत्वेनागुरुलघुस्वभावत्वात् , कार्मणशरीरस्य च कर्मवर्गणारूपत्वात् , कर्मवर्गणानां चागुरुलघुत्वादिति । तथोक्तम्वैक्रिय वर्गणाएँ गुरुलघुक ही होती हैं । इसलिये जब कारण गुरुलघुक हैं तो इनके कार्य भी गुरुलघुक ही होंगे। इसी अभिप्राय से नारक जीव " गुरुलघुक भी हैं " ऐसा कहा है । तदुक्तम्
"ओरालिय वेउव्विय आहोरग तेय गुरुलहू दव्वा,
औदारिक, वैक्रियक, आहारक, तैजस ये गुरुलघुक द्रव्य हैं। (जीवं च कम्मं च पडुच्च णो गुरुया, णो लहुया, णो गुरुयलहुया, अगुरुयलहुया ) कार्माण शरीर की अपेक्षा नारक जीव न गुरु है, न लघु हैं और न गुरुलघु है हैं किन्तु अगुरुलघु ही है । क्यों कि जीव अरूपी द्रव्य है इसलिये उसका स्वभाव अगुरुलघुरूप है। तथा जो कार्मण शरीर है वह कर्मवर्गणारूप है । और जो कर्मवर्गणाएँ हैं वे अगुरुलघुरूप होती हैं । तथा चोक्तम्અને વૈકિય વર્ગણાએ ગુરુલઘુ જ હોય છે તેથી જે કારણ ગુરુલઘુ છે તે તેમનાં કાર્ય પણ ગુરુલઘુ જ હોય છે એટલા માટે નારક છો “ગુરુલઘુ પણ હોય छ." मम डेस छे. ४थु ५४ छ है" ओरालिय वेउव्विय आहारग तेय गुरुलह दव्वा"
ઔદ્યારિક, વૈક્રિય, આહારક અને તેજસ, એ ચાર ગુરુલઘુક દ્રવ્ય છે. ( जीवं च कम्मं च पडुच्च णो गुरुयो, णो लहुया, णो गुरुयल हुया, अगुरुय लहुया ) मधु शरीरनी मपेक्षा ना२४ ०१ गुरु ५५ नथी લઘુ પણ નથી, ગુરુ લઘુ પણ નથી. પરંતુ અગુરુલઘુ જ કારણ કે જીવ અરૂપી દ્રવ્ય છે, તેથી તેને સ્વભાવ અગુરુલઘુરૂપ છે. તથા જે કામણ શરીર છે તે કર્મવર્ગણારૂપ છે અને કર્મવર્ગણાઓ અગુરુલઘુરૂપ હોય છે કહ્યું પણ છે કે –
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૨
