________________
१०२
भगवतीस्त्र एवं जाव वेमाणिए' यथा नैरयिक एवं यावद्वैमानिकः, उत्पत्तिविषये यथा नैरयिकविषये विचारः कृतस्तद्वदेवासुरकुमारादारभ्य वैमानिकपर्यन्तत्रयोविंशति दण्डकविषयेपि विचारो विधेय इति । उत्पत्त्यनन्तरमाहारस्यावश्यकता भवत्यत आहारसूत्रमाह-' नेरइएणं भंते ! नेरइएसु उववज्जमाणे ' नैरयिकः खलु भदन्त ! नैरयिकेषूपपद्यमानः, 'किं देसेणं देसं आहारेइ ' किं देशेन देशमाहरति, देशेनात्मप्रदेशेन देशम् अभ्यवहार्य द्रव्यस्य प्रदेशमेकावयवमेवाहरति आहारं कर्तुमाहरणीयद्रव्यस्यैकदेशमेकावयवमेव स्वावयवेन गृह्णाति किम्? इति प्रथमो भङ्गः १॥ किंवा 'देसेणं सव्वं आहारेइ' देशेन सर्वमाहरति, जीवः स्वस्यैकावयवेनाहरणीय द्रव्यस्य सर्वानेवावयवान आहरति इति द्वितोयो भङ्गः२ । किम् 'सव्वेणं देसं आहारेह' सर्वेण देशमाहरति, जीवः स्वस्य सर्वावयवेनाहरणीयद्रव्यस्यैकदेशमाहर तीति तृतीयो भङ्गः ३ । 'सव्वेणं सव्वं आहारेइ' सर्वेण सर्वमाहरति, जीवः सर्वात्मपदेशेन सर्वात्मना आहारणीयद्रव्यस्य सर्वानेवावयवान् आहरति किम् ,
__ (जहा नेरइए, एवं जाव वेमाणिए ) उत्पत्ति के विषय में जैसा यह विचार नैरयिक विषयमें किया गया है वैसा ही विचार असुरकुमारसे लेकर वैमानिक तक जो २३तेईस दण्डक हैं उनमें भी करलेना चाहिये। उत्पत्ति के बाद आहारकी आवश्यकता होती है इसलिये सूत्रकार आहार संबंधी सूत्र कहते हैं-( नेरइए णं भंते ! नेरइएसु उववजमाणे किं देसेणं देसं आहारेइ, देसेणं सव्वं आहारेइ सव्वेणं देसं आहारेइ, सव्वेणं सव्वं आहारेह) हे भदन्त ! नैरयिक पर्याय में उत्पद्यमान नैरयिक जीव क्या एकदेश से एकभाग को आश्रय कर आहार करता है ? या एकदेश से सर्वदेश का आश्रय कर आहार करता है ? या सर्वदेश से एकदेश का आश्रय कर आहार करता है ? या सर्वदेश से सर्वदेश का
( जहा नेरइए, एवं जाव वेमाणिए) उत्पत्तिा विषयमा २ ४थन ना રકેના વિષયમાં કરવામાં આવ્યું છે, એવું જ કથન અસુરકુમારથી લઈને વૈમાનિક સુધીના૨૩ દંડકના વિષયમાં પણ સમજવું. ઉપત્તિ થયા પછી આહારની આવશ્યકતા રહે છે. તેથી હવે સૂત્રકાર આહાર સંબંધી સૂત્રોનું કથન કરે છે–
(नेरइए णं भंते ! नेरइएसु उववज्जमाणे किं देसेण देस आहारेइ, देसेणं सव्वं आहारेइ, सव्वेणं देसं आहारेइ, सम्वेणं सव्वं आहारेइ?) है पून्य ! નરકગતિમાં ઉત્પન્ન થયેલ જીવ શું એકદેશથી આહાર કરવા લાયક દ્રવ્યના એકદેશને આહાર કરે છે? અથવા એકદેશથી આહાર કરવા લાયક દ્રવ્યના સમસ્ત દેશને આહાર કરે છે? અથવા સમસ્ત દેશથી તેના એકદેશને આહાર કરે છે? અથવા સમસ્ત દેશની આહાર કરવાલાયક દ્રવ્યના સમસ્ત દેશને આહાર કરે છે?
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૨
