________________
प्रमेयचन्द्रिका टी-श०२उ०१०सू०५ धर्मास्तिकायादिनां प्रमाणादिनिरूपणम्१०९१ तिर्यग्लोकस्तु अष्टादशयोजनशतप्रमाणः-अतो धर्मास्तिकायस्यासंख्यातभागे विद्यमानत्वात्तस्यासंख्येयमेव भागं स्पृशतीति भावः । " उडूलोएणं भंते पुच्छा" ऊर्ध्वलोकः-खलु भदन्त ! पृच्छा. हे भदन्त ! ऊलोको धर्मास्तिकायस्य कियन्तं भागं स्पृशतीति प्रश्नः भगवानाह-'गोयमा' इत्यादि । 'गोयमा देखूणं अद्धं फुसई' गौतम ! देशोनमधं स्पृशति, देशोनसप्तरज्जुप्रमाणत्वात् ऊलोकस्येति सम्पूर्ण लोकश्चतुर्दशरज्जुपमाणकस्तदर्द्धम् सप्तरज्जुप्रमाणकः इति भावः ‘इमाणं भंते' इयं खलु भदन्त ! 'स्यणप्पभा पुढवी' रत्नप्रभा पृथिवी. “ धम्मत्थिकायस्स" धर्मातात्पर्य यह है कि धर्मास्तिकाय असंख्यात स्वजन प्रमाणवाला है और तिर्यग्रलोक जो है वह १८अठारह सौ योजन प्रमाण वाला है। अतः वह धर्म के असंख्यातवे भाग में वर्तमान होनेके कारण उसके असंख्यात वे भाग का ही स्पर्श करता है यह कथन ठीक है । ( उडलोएणं भंते ! पुच्छा) हे भदन्त ! उर्ध्वलोक धर्मास्तिकाय के कितने भाग का स्पर्श क रता है ? इस गौतम के प्रश्न का समाधान करनेके निमित्त प्रभु उनसे कहते हैं (गोयमा) हे गौतम ! (देसूणं अद्धं फुसइ) उप्रलोक धर्मास्तिकाय के कुछ कम आधे भाग का स्पर्श करता है-सो इसका कारण यह है कि उप्रलोक का प्रमाण कुछ कम सात राजू का है। समस्त लोक का प्रमाण १४ चौदह राजू का है सो १४ चौदह राजू प्रमाण वाले लोक में व्यापक रहे हुए धर्मास्तिकाय के कुछ कम आधे भाग का अ. र्व लोक स्पर्श करता है। (इमाणं भंते ! रयणप्पभा पुढवी) हे भदन्त ! जो यह रत्नप्रभा नाम की पहिली पृथिवी है सो वह (धम्मत्थिकायस्स
મુજબ છે-ધર્માસ્તિકાય અસંખ્યાત જન પ્રમાણ વાળું છે, પણ તિર્થક ૧૮૦૦ અઢારસે જન પ્રમાણ છે. તેથી તે ધર્માસ્તિકાયના અસંખ્યાતમાં ભાગ પ્રમાણ હોવાથી તેના અસંખ્યાતમાં ભાગને સ્પર્શ કરે છે, તે કથન બરાબર છે.
प्रश्न--" उड़ढलोए णं भते ! पुच्छा" महन्त ! Balats मस्तिકાયના કેટલાક ભાગને સ્પર્શ કરે છે?
उत्तर--" गोयमा! " गौतम ! “ देसूर्ण अद्धं फुसइ" Guals ધર્માસ્તિકાયના અર્ધ કરતાં ઓછા ભાગને સ્પર્શ કરે છે. આ કથનનું કારણ નીચે પ્રમાણે છે, સમસ્ત લેક ૧૪ રાજપ્રમાણ છે. ઉર્વલકનું પ્રમાણ સાત રાજુ કરતાં ઓછું છે તેથી ૧૪ રાજુપ્રમાણ લેકમાં ધર્માસ્તિકાય ઉર્ધ્વલિકના અર્ધા કરતાં ઓછા ભાગને સ્પર્શ કરે છે તે કથન બરાબર છે.
प्रश्न----इमाणं भते! रयणप्पभा पुढवी" 3 MET ! २नमा नामनी
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૨
