________________
भगवतीसून धर्मास्तिकायस्याधोलोकः स्पृशतीति भावः, भगवानाह-गोयमा' इत्यादि. ' गोयमा' हे गौतम ! 'सातिरेग अद्धं फुसइ ' सातिरेकमध स्पृशति धर्मास्तिकायो हि लोकव्यापकः अधोलोकस्तु सातिरेकसप्तरज्जुपमाणः अतः सातिरेकमधुभागमेवाधोलोको धर्मास्तिकायस्य स्पृशतीति । तिरियलोएणं भंते पुच्छा' तिर्यग्लोकः खलु भदन्त ! पृच्छा? धर्मास्तिकायस्य कियन्तं भागं स्पृशति तिर्यग्लोक इति प्रश्नः गोयमा असंखेज्जइ भागं फुसइ' इत्युत्तरम् हे गौतम? असंख्येयभागं धर्मास्तिकायस्य तिर्यग्लोकः स्पृशति. असंख्यातयोजनप्रमाणः धर्मास्तिकायः हे भदन्त ! अधोलोक ( धम्मत्थिकायस्स केवइयं फुसइ) धर्मास्तिकाय के कितने भाग को स्पर्श करता है ? इस गौतम ! के प्रश्न का उत्तर देते हुए प्रभु उनको कहते हैं ( गोयमा) हे गौतम ! ( सातिरेग अद्धं फुसइ) अधोलोक धर्मास्तिकाय के कुछ अधिक आधेभाग को स्पर्श करता है -इसका तात्पर्य यह है कि-धर्मास्तिकाय तो लोकभर में व्यापक है,और अधोलोक जो है वह कुछ अधिक सातराजू प्रमाण वाला है । इस तरह १४चौदह राजूममाण लोक में व्यापक हुए धर्मास्तिकाय के कुछ अधिक आधे भाग का ही वह स्पर्श करता है यह हिसाब ठीक बैठता है। (ति रियलोए गं भंते ! पुच्छा) हे भदन्त ! तिर्यगलोक धर्मास्तिकाय के कितने भाग को स्पर्श करता है ? इस गौतम के प्रश्न को उत्तर देते हुए प्रभु उनसे कहते हैं-(गोयमा! हे गौतम ! (असंखेज्जइभागं फुसइ) तिर्यग् लोक धर्मास्तिकाय के असंख्यातवें भाग का स्पर्श करता है-इसका અલેક ધર્માસ્તિકાયના કેટલાક ભાગને સ્પર્શ કરે છે.
उत्तर--" गोयमा ! " 3 गौतम ! “ सातिरेगं अद्धं फुसइ " मधासो ધમસ્તિકાય અર્ધા કરતાં વધારે ભાગને સ્પર્શ કરે છે. આ કથનનું તાત્પર્ય નીચે પ્રમાણે છે- ધર્માસ્તિકાય તે સમસ્ત લેકમાં વ્યાપક છે. અલેક તે સાત રાજપ્રમાણથી સહેજ વધારે પ્રમાણવાળે છે. તેથી ચૌદ રાજપ્રમાણ લકમાં વ્યાપક ( વ્યાપેલું) ધર્માસ્તિકાય તેના અર્ધા કરતાં થોડા વધારે ભાગનો સ્પર્શ કરે છે, એ ગણતરી યોગ્ય લાગે છે.
प्रश्न-" तिरियलोए ण भंते पुच्छा" महन्त ! तिय धर्मास्तिકાયના કેટલા ભાગને સ્પર્શ કરે છે ?
उत्तर-“ गोयमा ! " गौतम! " असंखेज्जइभागं फुसइ" तिर सो પ્રમાસ્તિકાયના અસંખ્યાતમાં ભાગને સ્પર્શ કરે છે. આ કથનનું તાત્પર્ય નીચે
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૨
