________________
प्रमेयचन्द्रिा टीका श० २उ० १० सू० १ अस्तिकायस्वरूपनिरूपणम् १०२९ बुद्गलास्तिकायं निरूपयितुमाह-पोग्गलत्थि ' इत्यादि, 'पोग्गलस्थिकारणं मते ' पुद्गलास्तिकायः खलु भदन्त ! " कइवण्णे, कइगंधे, कइरसे, कइफासे" कतिवर्णः कतिगन्धः कतिरसः कतिस्पर्शः अत्र वर्णादिपदं वर्णाश्रयपरकं तेन पुगलास्तिकायः कतिवर्णवान् कतिगन्धरसस्पर्शवांश्चेत्यर्थः भगवानाह-' गोयमा' इत्यादि, " गोयमा " हे गौतम ! " पंच वण्णे" पञ्चवर्णः पञ्चवर्णवान् 'दुगंधे द्विगन्धः द्विगन्धवान् “पंचरसे" पश्चरसः पञ्चमकारकरसवान् “ अट्ठफासे" अष्टस्पर्शवान् “रूबी" रूपी रूपवान् “ अजीवे" अजीवः चेतनादि गुणरहितः का निरूपण करने के लिये (पोग्गलस्थिकारणं भंते ! कई वण्णे, कइ गंधे, कह रसे, कइफासे ) इस पाठ से कथनप्रारंभ करते हैं-हे भदन्त ! पुद्लास्ति काय में कितने वर्ण, कितने गंध, कितने रस, और कितने स्पर्श पाये जाते हैं ? यहां पर वर्णादिपदवर्णाश्रयपरक हैं-इससे पुद्रल कितने वर्णवाला है कितने गंध, रस और स्पर्शवाला है ऐसा इस पाठ का अर्थ करना चाहिये। उत्तर देते हुए भगवान् गौतम से कहते हैं कि-हे गौतम ! ( पंचवण्णे, दुगंधे, पंचरसे, अट्ठफासे ) पुद्गलास्तिकाय-पांच-वर्णवाला, दोगंधवाला, पांच रस वाला और आठ स्पर्शवाला है । 'रूबी' इसी कारण वह रूपी कहा गया है । ( अजीवे ) जिसमें रूप रसादिक गुण पाये जाते हैं वह अजीव चेतना रहित होता है- इसलिये यह अजीव है । इसका तात्पर्य यह नहीं है कि जो अजीव होगा वह नियमतः रूप रसादि वाला होगा क्यों कि इस प्रकार की मान्यता से धर्मास्तिकायादिकों में रूप रसादि
આ રીતે પંચાસ્તિકામાંના જીવાસ્તિકાય સુધીના ચાર અસ્તિકાનું નિરૂપણ કરીને હવે સૂત્રકાર પુલાસ્તિકાયનું નિરૂપણ કરે છે
प्र-(पोम्लस्थिकाए ण भंते ! कइ वण्णे, कई गंधे, कइ रसे, कइ फासे १) હે ભદત ! પુલાસ્તિકાયમાં કેટલા વર્ણ, કેટલા પ્રકારના ગંધ કેટલા રસ, અને કેટલા પ્રકારના સ્પર્શ હોય છે ?
ગૌતમ સ્વામીના આ પ્રશ્નને મહાવીર પ્રભુ આ પ્રમાણે જવાબ આપે छ-( गोयमा ) 3 गौतम ! (पंच वण्णे, दुगंधे, पंच रसे, अटकासे) Yauस्त. કાય પાંચ વર્ણવાળું, બે ગંધવાળું, પાંચ રસવાળું અને આઠ સ્પર્શવાળું હોય छ. (स्त्री) ते २0 तने "३५ी छ. “ अजीवे" मा ३५, २४ આદિ ગુણ રહેલા હોય છે તે અજીવ ચેતન રહિત હોય છે. આનું તાત્પર્ય એવું નથી કે જે અજીવ હશે તે નિયમથી જ રૂપ, રસાદિથી યુક્ત હશે કરણ
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૨
